Zondag 25 mei was voor de sp.a zonder meer een zwarte dag. Voor de Europese verkiezingen zakte de partij tot amper nog 13,2 procent, een absoluut dieptepunt. Voor de Kamer en het Vlaams Parlement deed de socialistische partij het al niet veel beter, met 14,1 procent en 14,0 procent. Sindsdien rommelt het in de partij, ook al doet partijvoorzitter Bruno Tobback oppervlakkig zijn best dat te verdoezelen.
Even schetsen hoe diep de partij gezakt is: tot 1987 behaalde de socialistische partij steevast een score van minstens twintig procent. Pas in 1991, op “Zwarte Zondag”, zakte de partij voor het eerst onder die symbolische grens, met een score van “amper” 19,4 procent. Nog één keer wisten de socialisten in Vlaanderen boven de drempel van twintig procent uit te komen, op 18 mei 2003, onder leiding van Steve Stevaert, met 24,3 procent. Sindsdien is het armoe troef bij de proletariërs, en durven ze de ambitie nog eens meer dan vijftien procent te halen zelfs niet meer uit te spreken. Groter blijven dan Groen, de concurrent op links, en PVDA+ onder de kiesdrempel houden, dat is zowat het beste waarop sp.a dit ogenblik durft hopen.
Ideologisch vacuüm
Hét probleem van de sp.a is dat de partij geen ideologie meer heeft. Dat is niet nieuw: de partij kwam na de val van de Berlijnse Muur in ademnood, maar dat is ondertussen al vijfentwintig jaar geleden. Hoeveel decennia kan men zich politiek heroriënteren zonder dat de conclusie zich opdringt dat men toch niet veel meer te bieden heeft? Kan men echt een partij opbouwen enkel en alleen rond wat goedkoop antiracisme (zie «Over de banaliteit van het antiracisme» van Mark Grammens van verleden week), een extreem conservatisme in de Sociale Zekerheid, koste wat het kost, de algemene stelling dat al wat rechts en Vlaams is gevaarlijk is, en de boodschap dat de PS en Elio di Rupo het beste voorhebben met de Vlamingen? Wie er de verkiezingsuitslag eens bijneemt, kan niet anders dan vaststellen dat de Vlamingen op 25 mei vonden van niet. Partijvoorzitter Bruno Tobback ziet dat echter anders.
Toekomstig ex-voorzitter
Wat al op 21 mei in dit blad stond, in een briefje gewijd aan Bruno Tobback (“Zo goed als ex-voorzitter”), heeft nog steeds niets aan waarde ingeboet. De partijvoorzitter kon weliswaar vermijden dat hij op de avond van 25 mei al zijn conclusies diende te trekken, dankzij zijn opgeklopte euforie over de “goede” uitslag van zijn partij. Stel je voor: de partij heeft zowel voor de Kamer als voor het Vlaams Parlement stand gehouden. Tot de partij een paar uur later in het Vlaams Parlement dan toch nog een zetel aan Christian van Eyken van de UF verloor.
Ondertussen stelden de mindere goden Hans Bonte en Peter Vanvelthoven de positie van Bruno Tobback al openlijk in vraag, in een dubbelinterview in Knack. Johan vande Lanotte betreurde dat in het VRT-programma Villa Politica, maar voegde eraan toe dat er dringend nood was aan een interne analyse. Een voorbeeld van zo’n interne analyse kregen we verleden week in De Standaard geserveerd, waar de conclusies van de evaluatie van de verkiezingen in West-Vlaanderen te lezen stonden (“Vande Lanotte geeft zijn partij campagnelessen”). De lezer leest het goed: die interne analyse was van de hand van diezelfde Johan vande Lanotte, en de conclusies lazen toch vooral als een positionering van Vande Lanotte zelf en zijn pion John Crombez, om zodra de kans zich voordoet de macht te grijpen in de partij. Of is het alleen maar ons slecht karakter dat een beetje opspeelt?
West-Vlaamse winst
Zo zou Johan vande Lanotte er in zijn analyse op wijzen dat West-Vlaanderen de enige provincie is waar de sp.a erop vooruitgaat, voor alle verkiezingen, en dat zelfs kanton per kanton. Dat klopt, maar het neemt niet weg dat ook het West-Vlaamse resultaat met 17,6 procent voor de Kamer en 16,3 procent voor het Vlaams Parlement niet bepaald als een monsterscore voor de socialisten omschreven kan worden. Voor het Europees Parlement blijft de partij daar zelfs steken op een schamele 15,2 procent. Onze conclusie: Johan vande Lanotte is een meester in het snoeven, ook daar waar er eigenlijk niet veel te snoeven valt.
Meer zelfs: Johan vande Lanotte wijst er in zijn analyse op dat de sp.a in zijn kieskring tegen de nationale trend in een zetel winst maakt voor het Vlaams Parlement, van drie naar vier. In procenten is de vooruitgang minder groot: van 14,1 procent naar 16,3 procent. Een correctere lezing van de cijfers is dat de sp.a in 2009 net naast een vierde zetel greep, en dit jaar die vierde zetel net wel binnenhaalde. Men moet daar natuurlijk nog altijd extra stemmen voor halen, maar de pluim die Vande Lanotte op zijn hoed probeert te steken, is groter dan die in werkelijkheid zou mogen zijn.
Huisbezoeken
Johan vande Lanotte heeft natuurlijk zijn verklaring voor die winst in West-Vlaanderen klaar. En dat is zíjn manier van campagne voeren. Of wat dacht je? Essentieel onderdeel daarvan: de huisbezoekjes. Laten we echter eerlijk zijn: we wensen zelfs onze ergste vijanden geen huisbezoek door Vande Lanotte toe. Iets doet ons namelijk vermoeden dat die huisbezoeken vooral dienen om nietsvermoedende mensen danig de daver op het lijf te jagen. Dat ze hun pensioen gaan verliezen als ze voor de N-VA stemmen, bijvoorbeeld. Of dat door de afschaffing van de index hun loon op een paar jaar tijd niets meer waard zal zijn.
Vande Lanotte is immers niet bepaald het toonbeeld van het gezellige cafésocialisme waarmee Steve Stevaert ooit successen boekte. Successen die er, in de beste cafétraditie, vooral uit bestonden anderen de rekening te laten betalen voor de tournées generales die hij uitdeelde.
Neen, als we al een etiket zouden moeten plakken op het socialisme van Johan vande Lanotte, dan eerder een soort van rancuneus machtssocialisme. Sponsor zijn Oostendse basketbalclub, of je gaat eraan. En die volkomen lege Thalys-treinen vanuit Oostende blijven rijden, enkel en alleen omdat Vande Lanotte dat kan. Het is echt geen toeval dat Groen die geld- en milieuverspilling niet aan de kaak durft te stellen, want anders kan Groen het de komende tien jaar schudden overal waar Johan vande Lanotte ook maar iets te zeggen heeft.
Electrawinds
Wij hebben een alternatieve theorie over het West-Vlaamse rode golfje: Electrawinds. Zouden er in West-Vlaanderen niet genoeg kiezers wonen die puur uit economisch zelfbehoud voor de sp.a hebben gestemd? Geen Johan vande Lanotte die in Brussel zijn economische «zaakjes» kan regelen, betekent al snel grote gevolgen voor het persoonlijke fortuin van een aanzienlijk aantal West-Vlamingen. Zou het datzelfde Electrawinds ook niet zijn dat in de rest van Vlaanderen linkse kiezers richting Groen en PVDA+ dreef?
In dat opzicht is de positionering van John Crombez interessant en belangrijk om volgen. Niettegenstaande hij staatssecretaris voor Fraudebestrijding is – en of dat geen meesterzet van Johan vande Lanotte was! –, zit hij tot over zijn oren mee in de Oostendse beerputten. De ideale man dus om ervoor te zorgen dat er nergens in West-Vlaanderen dekseltjes gelicht worden. Wees er maar zeker van dat Vande Lanotte hem op het juiste ogenblik op de juiste positie zal willen katapulteren.
In combinatie met het hierboven vermelde ideologisch vacuüm is dat uiteraard geen goed nieuws voor de sp.a, maar dat raakt de koude kleren van Johan vande Lanotte niet. De onze eigenlijk ook niet. Maar we hebben te doen met de militanten van de partij. Neen, niet het soort hopscheutsocialisten zoals Yves Desmet, wel de kleine man die denkt dat het bij de sp.a nog zou gaan om zijn welvaart en welzijn, en voor zover die kleine man niet allang naar een andere partij uitgeweken is. Als daar in 2018 of 2019 maar geen nieuw laagterecord van komt.
