Uncategorized

Een omweg waard

Gastauteur

‘Vaut le détour’, een omweg waard, tatert de bekendste smulbijbel. Schrijver en columnist Marnix Peeters koopt op een rommelmarkt een toeristisch juweel en bevalt van een charmant idee. Met Jana Wuyts, zijn vrouw, zal hij, gegidst door zijn vondst, de Guide Michelin van 1939, een tijdreis maken door België.

Hij koopt het antiquarische exemplaar tegen 75 euro, bij de publicatie kostte het 30 Belgische frank, geen prijs voor een proletariër. Auto’s waren toen voor het chique volk en je stak de straten over zonder je nek te verwringen om de bolides te zien. Michelin publiceerde in het begin allereerst een soort vouwblad voor zijn garagisten en klanten, en dat geschriftje was in 1939 hét dikke naslagwerk geworden voor de reizende bourgeois. In 1939 reden er 146.000 auto’s rond in België, vandaag bijna 6 miljoen. Langs de Belgische luchthavens passeerden er toen 48.000 passagiers, in 2019 zijn er dat zoveel per dag.

De zomer van 1939 is lichtzinnig en zwaar. Voor wie oplet, ruikt de lucht naar oorlogsgevaar. Op 1 september valt Hitler Polen binnen. Voor wie leeft met oogkleppen bruist het familieplezier in Vrolijk België, zijn er ontdekkingstochtjes en is het vakantie, mogelijk met de kinderen. Een België dat mentaal verder dan tachtig jaar achter ons ligt. Het Victoriaanse Engeland was streng, schijnheilig, kerks en arm, zo ook België tot aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog.

“Twieje bollekes, juffra’ke”

Marnix Peeters duikt diep in de Guide en vult dat aan met krantennieuws van 1939 plus gesprekken met stokoude mensen, meestal vrouwen, die hun jonge jeugd beleefden in het jaar voor de oorlog. De schrijver bekent dat hij heeft gezweet voor de 191 bladzijden. Zijn ‘spectacle coupé’ is plezierig, amusant, leerzaam, weemoedig. Het motto is hoogstaand en gevonden bij Johan Huizinga, de Nederlander die de Boergondiërs van Bart Van Loo in 1919 in “Herfstij der Middeleeuwen” verpletterend beter beschreef. “Elke generatie verlangt naar een mooiere wereld. Hoe dieper de wanhoop en de depressie over het verwarrende heden, hoe intenser het verlangen”, overpeinst Huizinga.

De toon, de foto’s en de feiten van Peeters verschillen van de populaire gidsen van nu, met Lonely Planet en Rough Guides vooraan. Enkele parfums uit zijn boek. Blankenberge is in 1939 stilaan aan het einde van zijn belle-époque-hoogdagen als badstad voor Europese vorsten. Keizerin Sissi en Franz Joseph I flaneerden er ooit tussen de tokkende zilveren wandelstokken en de ruisende rokken. De ‘beau monde’ wisselde wel tot zeven keer per dag van kledij en legde ananassen achter de ramen, zeer zeldzame vruchten, om indruk te maken. Vandaag wandelend door de Kerkstraat tussen de bierbuiken en het ‘Antwaarps’ is het moeilijk te geloven. Dat half Antwerpen in Blankenberge vakantie viert, is een gevolg van Vergeltungswaffe 1, de V1, de Duitse raketbommen die de sinjoren bestookten. Duizenden Antwerpenaren namen de trein die tot in het hart van Blankenberge reed en zij bleven komen. “Twieje bollekes, juffra’ke” is een bekende schreeuw op de lokale terrassen.

Van Gent tot Bastogne

Tot 1550 was in Europa enkel Parijs groter dan Gent. Het Michelinboek van 1939 is zuinigjes over de fiere stede. Slechts één sterrenrestaurant wordt vermeld, de Gambrinus in de Vlaanderenstraat, menu aan 20 frank. De voorgevel overleeft en herbergt vandaag een vaporshop. In 1939 zweette Gent de negentiende-eeuwse textielindustrie uit, met zelfs een spinnerij in het Gravensteen, en verloor het slechts slepend de stank van de grote cités, beluiken en achterbuurten. Toeristisch was de stad een hoopje poep. Peeters wandelt vandaag voorbij de Vooruit, het rode feestpaleis en een pronkstuk van het ‘modèle gantois’ van het socialisme. Op haar hoogtepunt had de Vooruit bakkerijen, spinnerijen, weverijen, een balzaal, een krant, een bioscoop én, én, een koloniaal trofeetje: een katoenplantage in Rwanda. Met deze opsomming denk je aan de hedendaagse Waalse PS’er Stéphane Moreau en zijn corrupte Nethys.

Bastogne, een korte pleisterplaats voor Marnix en Jana, blijft in 2019 een attractie voor yankees, omwille van het “nuts” van generaal McAuliffe tegen de Duitsers in het krampachtige von Rundstedtoffensief. Het was in het jaar van de Guide een landbouwgemeente, bekend om haar hespen, met 4000 inwoners verspreid over tientallen dorpen en gehuchten. Het haalde de gids omdat reizigers naar Aarlen er een hap konden eten in restaurant Elite of verblijven in hotel Lebrun, tegen 20 tot 50 frank. Michelin meldt in 1939 niet welke hotels een elektrische verlichting hebben. De kaarsenpan bleef dan voor toeristen ook in zwang. Wie België lichtvoetig en amusant wil doorkruisen, leze deze “De zomer van 1939”.

Jan Rabijn

Marnix Peeters, Jana Wuyts, “De zomer van 1939”, uitg. Manteau, 2019, 240 blz., prijs: 22,50 euro, ISBN 978 902 2337 05 9

PAL Nieuwsbrief

schrijf je gratis in

Blijf op de hoogte met onze dagelijkse nieuwsbrief




Plaats een reactie

Delen