Venezolaanse chaos

Vorig jaar nog waren de laatste dagen van de Venezolaanse leider Maduro geteld, maar vandaag zit hij nog steeds in het zadel. Misschien in een positie die bezwaarlijk stevig kan worden genoemd, maar hetzelfde kan gezegd worden over oppositieleider Guaido. Dat Iran en Rusland Venezuela als een speelbal tegen de VS zien, is wellicht de beste garantie voor het voortbestaan van de dictator.

Wat is het meest waarschijnlijke: dat de Venezolaanse leider Maduro met corona besmet raakt of dat hij tot ontslag gedwongen wordt? Enkele maanden geleden zou de vraag potsierlijk hebben geklonken, want was hij niet ten dode opgeschreven? Maar vandaag? Zeker nu Diosado Cabello, de nummer twee van de presidentiële partij, vorige week aankondigde door het bewuste virus te zijn besmet… Wat er ook van zij, er was een moment, nog niet zo lang geleden, dat verwacht werd dat Juan Guaido snel de macht zou grijpen in wat officieel de Bolivariaanse Republiek Venezuela heet. Vele landen anticipeerden door Guaido als leider te erkennen. Vandaag weerklinkt de vraag of men zijn hand niet overspeeld heeft.

Dit betekent niet dat de positie van Maduro geruststellend is. Enkele recente diplomatieke incidenten zijn hier een prima illustratie van. Er was een rel met de EU, maar die plooien werden snel glad gestreken. Vervelender was de Britse weigering het Venezolaanse goud, goed voor 890 miljoen euro, vrij te geven. Maduro wou er de staatskas wat mee spijzen, maar een rechtbank oordeelde dat, aangezien hij niet langer als rechtmatige leider van het land erkend wordt door Londen, deze als beheerder van het goud niet verplicht was het over te maken.

Er werd gerekend op het leger om Maduro af te zetten, maar dat bleef hem trouw.

Economisch fiasco

Maduro en zijn corrupte socialistische regime zullen nooit prijzen winnen voor deugdelijk bestuur. Net zomin als zijn voorganger Chavez trouwens. Door hun wanbeleid brachten ze het land in een belabberde toestand die men haast niet voor mogelijk houdt. Slechts één veelzeggend cijfer: vorig jaar kende het BBP een krimp van zomaar even 35 procent, terwijl het ooit gedurende drie decennia jaarlijks met 6,5 procent groeide. Venezuela beschikt over zowat de grootste oliereserves ter wereld, maar inmiddels is de productie van het zwarte goud gezakt onder het peil van 1920. Een lage olieprijs en Amerikaanse sancties hebben natuurlijk niet geholpen, maar verklaren slechts een heel beperkt deel van het debacle. Ten opzichte van 2013, het jaar waarin Maduro aan de macht kwam, is de economie inmiddels gekrompen tot nog maar een vijfde van wat ze toen was. Niet verwonderlijk dat de exodus uit wat ooit dé mondaine plek in Latijns-Amerika was een van de grootste vluchtelingenstromen ter wereld veroorzaakt.

Varkensbaai

Op papier zijn dit ideale omstandigheden voor een machtswissel, maar om verschillende redenen is het toch niet zo eenvoudig. Vorig jaar was er de georkestreerde staatsgreep, maar die mislukte. Er was ook die wat vreemde ontscheping die op een sisser uitliep, wat onmiddellijk de herinnering aan de Varkensbaai in Cuba oprakelde. In het omstreden boek van voormalig presidentieel adviseur John Bolton wordt een heel hoofdstuk aan Venezuela gewijd. Hieruit blijkt vooral hoe verkeerd de Amerikaanse inschatting is geweest. Er werd gerekend op het leger om Maduro af te zetten, maar dat bleef hem trouw. Bovendien geloofde Donald Trump niet echt in de figuur van Guaido als alternatief (“zwak en onbekend”, liet hij zich ontvallen). En hij niet alleen trouwens. Zijn populariteit is behoorlijk gedaald en de verhalen over geldverduistering klinken steeds luider. Inmiddels lijkt Washington, waar men wel andere katjes te geselen heeft, zich van het dossier af te keren.

Iraanse levering

Wie dat niet doet, zijn Iran en Rusland. Kort geleden maakten zes Iraanse tankers hun opwachting in Venezuela. De lading: olie. Broodnodig voor een land dat ondanks de gigantische voorraad aan een raffinagecapaciteit van inmiddels ongeveer nul zit. En mocht het allemaal zo vreselijk niet zijn, zouden we er eens stevig om kunnen lachen, maar nu er plots weer olie beschikbaar was, maakte Maduro van de gelegenheid gebruik om de olieprijs te verhogen om zo de overheid wat meer middelen te bieden. Men heeft enorme voorraden (olieverkoop is – was – goed voor 99% van de staatsinkomsten), doet er niets mee, voert olie in, waarna men de al zwaar getormenteerde bevolking extra belast. Soms is de grens tussen het cynische en het lachwekkende flinterdun.

Feit is dat Teheran in deze niet gedreven wordt door enige vorm van filantropie. Beide regimes hebben niet veel met mekaar gemeen, behalve dat ze in de clinch liggen met de VS. Het is dan ook in dat verband dat die levering geplaatst moet worden. In het licht van de reële noden van Venezuela is ze niet echt doorslaggevend. Belangrijk is echter dat geparadeerd werd in de Caraïbische Zee, de Amerikaanse achtertuin. Verwacht wordt dat de toenadering tussen Caracas en Teheran in de toekomst zal aanhouden en mogelijk zelfs intensifiëren, tenzij Washington het geweer van schouder wisselt.

Russische terugkeer

Onvermijdelijk speelt ook Rusland een rol in het verhaal. Met een herinnering hoe Latijns-Amerika destijds tijdens de koude oorlog een heuse speeltuin was, zien ze wel potentieel in de op apegapen liggende oliesector. Meer nog: stilaan maar zeker is de overname ervan begonnen. Lange tijd was Rusland niet in staat enige rol van betekenis te spelen, inmiddels kan dat weer wel. En hun benadering is nog altijd even herkenbaar: niet gehinderd door enig koloniale ballast in de regio, profileren ze zich als alternatief voor het verfoeide Amerika. Maduro is bovendien de man van Moskou, dat het nodige deed om hem in het zadel te houden tijdens de mislukte putsch.