“Wie gaat er winnen?” is niet meer de enige vraag bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Daar komt nu bij: “Gaat de winnaar ook president kunnen worden?” Onze pers schijnt er van overtuigd dat Trump wel eens tegen de wil van de kiezer in aan de macht zou proberen te blijven.
Ik heb zondag om een fles champagne gewed met Jan Van Malderen. Hij denkt dat Trump zal winnen, ik niet. Jan is ouder en wijzer dan ik, besefte ik op de terugrit, en het was misschien onverstandig die weddenschap aan te gaan. Als ik verlies zal ik mijn schuld evenwel met plezier vereffenen. De waarheid is dat er zelden zoveel onzekerheid heeft bestaan over de verkiezing van een Amerikaanse president, niet alleen over de winnaar, maar ook over de marge van de overwinning.
“Volatiel”
Een aantal Vlaamse kranten bracht maandag het bericht dat Republikeinse medestanders van Trump openlijk hun vrees uitdrukken over een verkiezingsdebacle voor hun partij. Zo halen ze senator Cruz aan, die zegt dat een electorale aardverschuiving van Biden best mogelijk is. Het bewijst weer dat buitenlandjournalistiek in Vlaanderen bestaat uit het lezen en kopiëren van The New York Times en The Guardian (waar precies hetzelfde bericht stond). Helaas was de kopie onvolledig. Men vergat de nuance weer te geven (die wel in The Guardian stond) dat Cruz in werkelijkheid ook heeft gezegd het evengoed een grote overwinning van Trump kan worden omdat de electorale situatie “zeer volatiel” is.
“Zeer volatiel” – zeer wisselend – is een goede omschrijving van de situatie. De opiniepeilers die vier jaar geleden een gemakkelijk overwinning van Hillary Clinton hadden voorspeld, blijven nu zeer voorzichtig. In alle peilingen ligt Biden ongeveer 10 procent voor op Trump. Normaal is dat genoeg voor een vaststaande overwinning. Maar Clinton had in 2016 dezelfde voorsprong, dus blijft het Trump-kamp optimistisch. Zij wijzen er ook op dat, na maanden van door Democratische burgemeesters en gouverneurs getolereerde chaos in de Amerikaanse straten door de acties van Antifa en Black Lives Matter, “law and order” momenteel de prioriteit van de Amerikaanse kiezer is.
Het zou inderdaad kunnen dat een ‘stille meerderheid’ haar afkeer voor de chaos niet durft uiten en in daarom Trump zal steunen. Mogelijk durven sommigen die overtuiging zelfs niet met de opiniepeilers delen. Ook bij ons is al gebleken dat mensen hun sympathie voor iets dat in het publieke debat als zeer controversieel wordt behandeld niet altijd aan de peilers bekennen. Denk maar aan de vele onverwachte verkiezingsoverwinningen van het Vlaams Blok en het Vlaams Belang. Het zegt veel over het politieke angstklimaat in de VS dat je als eigenaar van een restaurant in New York nu al het voorwerp kan worden van boycotacties gewoon omdat je enige sympathie voor de zetelende president hebt uitgesproken.
Ik vermoed evenwel dat Trump zal verliezen. De peilers gaan omzichtiger te werk dan in 2016. Het verschil in de “swing states” is groter dan toen. Vooral belangrijk is het gegeven dat het in 2016 de onbesliste kiezers waren die op het laatste moment de kant van Trump hebben gekozen. Vandaag is de positie voor of tegen al lang ingenomen. Degenen die Trump toch zien winnen, lijken dat vooral te doen op basis van het enthousiasme van zijn achterban. Het is waar dat Biden nog niet op een tiende van die geestdrift kan rekenen bij zijn kiezers, maar ik vrees dat een enthousiaste stem maar evenveel waard is als een apathische stem voor een zwakke kandidaat. De mensen stemmen niet voor Biden, maar voor of tegen Trump.
Het gevaar van een nipte overwinning
Wie er ook wint zal dat best met een duidelijke meerderheid doen. Het Amerikaanse kiessysteem, met zijn lappendeken van verschillende statelijke kiesstelsels, het tussenniveau van kiesmannen en zijn verouderde stemmethodes bieden vele mogelijkheden voor verwarring en betwisting. Zeker het stemmen per brief dat omwille van coronazorgen deze keer veel meer zal gebeuren, kan voor problemen zorgen. Trump vreest voor fraude met de poststemmen. De kans dat hij de resultaten ervan zal aanvechten is reëel. Los van mogelijke fraude is het mogelijk dat de telling van die poststemmen pas dagen na de verkiezingen zal kunnen afgesloten worden.
Beide politieke partijen hebben al een leger advocaten klaar staan om de resultaten aan te vechten. De Amerikaanse grondwet is echter duidelijk: op 20 januari eindigt het mandaat van Trump en moet een andere (of dezelfde) president aangesteld worden. Een jaartje verder klungelen, zoals Wilmès bij ons, is daar niet aan de orde.
In de Vlaamse pers wordt er veel gewag gemaakt van de mogelijkheid dat Trump een nederlaag niet zou aanvaarden. Trumps waarschuwing voor fraude is voor sommigen een signaal dat hij klaar staat om het verkiezingsresultaat naast zich neer te leggen. Ook zijn aanhangers zouden een overwinning van Biden wel eens kunnen zien als het resultaat van bedrog, zegt men. Ine Roox van De Standaard ziet al gewapende rechtse milities (“het straatleger van Trump”) in actie komen tegen een ongewenste verkiezingsuitslag.
Typisch voor de Vlaamse pers kon je nergens lezen dat de andere kant precies hetzelfde discours voert. “Biden mag in geen geval de nederlaag toegeven”, raadt Hillary Clinton haar opvolger aan. Joe Biden zei deze week tot zijn militanten: “De enige manier waarop we de verkiezingen kunnen verliezen is door bedrog in de stemkantoren.” En als op het fanatieke milities aankomt die een overwinning van de andere kant met geweld kunnen aanvechten, zijn de Democraten met Antifa en BLM beter geplaatst dan de Republikeinen. Het zijn geen rechtse milities die nu al maanden de straten van Amerika terroriseren.
Wie heeft er het meest moeite met de democratie?
Een vriend van mij is van plan om “short” te gaan op zijn aandelen (speculeren op verlies) omdat hij vermoedt dat de Amerikaanse verkiezingen zullen ontaarden in chaos. Ik heb het hem afgeraden. Niet omdat ik iets van de beurs ken (zoals ook duidelijk blijkt uit de koers van de aandelen die ik ooit op Bolero heb gekocht), maar omdat ik denk dat de democratie van de VS stabieler is dan velen schijnen te denken. Het land is de bakermat van de moderne democratie en heeft in het verleden bijvoorbeeld veel minder geflirt met totalitaire en ondemocratische opvattingen en praktijken dan Europa.
Extremisten met wapens kunnen altijd voor geïsoleerd geweld zorgen, maar Trumps aanhangers in de instellingen zijn overtuigde aanhangers van de grondwet en het Amerikaanse politieke model, meer zelfs dan hun tegenstanders. Trump zelf is dan wel een politieke straatvechter, maar ook hij heeft nooit gesproken of gehandeld tegen de constitutionele orde van zijn land.
Dat kunnen we moeilijker zeggen van de Democraten en links Amerika, zoals bleek uit de pogingen om hem af te zetten (impeachment) op basis van dossiers die op niets gebaseerd bleken. Denk ook maar aan de bijzonder lage manier waarop men zijn benoeming van Kavanaugh tot opperrechter wou beletten.
De Democraten hebben nu ook al concrete plannen om de gevolgen van Trumps volstrekt legitieme benoemingen in het Hooggerechtshof ongedaan te maken. Biden weigert uit te sluiten dat hij na een overwinning aan “court packing” zal doen, waar je gerust uit mag afleiden dat hij het wel degelijk van plan is. “Court packing” is een idee van de uiterste linkse vleugel van de Democratische Partij om het Hooggerechtshof – dat momenteel 9 leden telt, met een meerderheid aan Republikeinse benoemingen – uit te breiden. De nieuw leden zullen uiteraard allemaal tot het linkse kamp behoren. Als Trump dat zou doen, zouden Björn Soenens en Greet De Keyser over niets anders meer praten.
Degenen die nu zeggen dat Trump het resultaat van de verkiezing van 2020 niet zal aanvaarden, zijn dezelfden die eigenlijk nooit het resultaat van de verkiezing van 2016 hebben aanvaard.
