Brussel tegen allen, Open Vld tegen zichzelf

De Brusselse regering pakte de andere Belgische overheden vorige week in snelheid met de aankondiging dat een akkoord werd bereikt over de controversiële Brusselse stadstol SmartMove. Het systeem zou bestaan uit een tolheffing bij het binnenrijden van Brussel, met daarbovenop een kilometerheffing per afgelegde kilometer in het gewest.

Als wederdienst zal het Brusselse gewest de belasting op inverkeerstelling en de verkeersbelasting schrappen. Handig voor de Brusselaar, maar discriminerend voor de andere Belgen die niet kunnen genieten van deze taxshift. Zo zullen de Vlaamse en Waalse weggebruikers die in Brussel werken dubbel moeten betalen: de verkeersbelasting en inschrijvingstaks in zijn of haar eigen gewest, maar ook de stadstol in Brussel.

Daarnaast dreigen ook bestuurders van een leasingwagen in Brussel gediscrimineerd te worden. Waar Brussels minister van Financiën Sven Gatz (Open Vld) eerst verwarring zaaide door te zeggen dat SmartMove niet van toepassing is op leasewagens, blijkt dat hij daarmee vooral op de lusten van het systeem doelde. Ook leasingwagens, of ze nu in Brussel of elders ingeschreven zijn, zouden immers niet kunnen genieten van de afschaffing van de verkeersbelasting en BIV, maar wel onder het Brusselse tolsysteem vallen. De bijzondere financieringswet bepaalt namelijk dat een aanpassing van de regels voor de verkeersbelastingen voor leasingwagens altijd in samenspraak met de drie gewesten moet gebeuren.

Hoewel de Brusselse regering de hand lijkt te reiken door ruimte te laten voor overleg met de andere overheden, doet ze dat dus eigenlijk vooral uit eigenbelang – om de belasting voor leasingwagens te kunnen aanpassen – en om de Vlamingen en de Walen voor het blok te zetten. De Vlaamse en de Waalse regeringen zouden immers het discriminerende aspect van de stadstol kunnen vermijden door zelf te opteren voor een kilometerheffing en een schrapping van de andere verkeersbelastingen, luidt de redenering op het Bip (het Huis van het Gewest).

Pestbelasting

Vanuit de Vlaamse fracties van de N-VA, het Vlaams Belang en de CD&V werd weinig verrassend meteen scherp gereageerd op de Brusselse aankondiging. Het woord pestbelasting werd daarbij afwisselend door de verschillende partijen in de mond genomen. Vlaams minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) noemde de stadstol “onaanvaardbaar” en zijn partijvoorzitter Bart De Wever maakte gewag van een “een nieuwe paars-groene pestregel voor de werkende Vlaming”. Volgens hem was de belasting een uiting van “vijandig nabuurschap”. De burgemeester van Antwerpen voerde in één weg promotie voor zijn eigen stad, door een foto te delen op sociale media met het bijschrift: “In Antwerpen zijn bedrijven en werknemers wél welkom!”

Peter Van Rompuy (CD&V) reageerde al even scherp. “Een stadstol die gecompenseerd wordt voor Brusselaars, maar niet voor Vlamingen en Walen vormt een discriminatoire, dubbele belasting waartegen het Vlaams Parlement zich zal verzetten”, zei de christendemocratische fractieleider. “Partijen die mond vol hebben over samenwerkingsfederalisme doen in de feiten net het omgekeerde.”

Oppositiepartij Vlaams Belang kondigde aan een belangenconflict in te dienen. Fractieleider in het Vlaams Parlement Chris Janssens noemde het “verwonderlijk dat de Brusselse PS-bonzen […] worden bijgestaan door lakeien van sp.a en Open Vld, die in het Vlaams Parlement zich mondeling wel verzetten tegen de stadstol”. Ook onderzoekt de partij of geen procedure opgestart kan worden bij het Grondwettelijk Hof. “Deze stadstol die specifiek Vlamingen geld kost, is immers discriminatie”, aldus Janssens.

Interessanter is de houding van de sp.a, die zich op het Vlaamse niveau slechts erg voorwaardelijk voorstander toont van de stadstol, maar vooral die van Open Vld, die zowel in de Vlaamse als in de Brusselse regering zit.

Spreidstand Open Vld

Waar Gatz de stadstol te vuur en te zwaard verdedigde, herhaalde Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) de woorden van De Wever door de “eenzijdige belasting op Vlaamse pendelaars” een uiting van “vijandig nabuurschap” te noemen. Een van de voornaamste zorgen is het ontbreken van voldoende openbaar vervoer in de rand rond Brussel, aldus Peeters. De liberale minister blijft evenwel openstaan voor het overleg dat aangereikt werd door Sven Gatz en de Brusselse regering, maar zag zich er door haar rol als Vlaams minister wel toe verplicht erop te hameren dat de Vlaamse regering “alle juridische middelen” zal inzetten als een akkoord uitblijft.

De ongemakkelijke spreidstand van de Vlaamse liberalen werd vorige week nog het meest, en het gênantst, verpersoonlijkt door Open Vld-Kamerlid Robby De Caluwé, die in Villa Politica niet eenduidig kon zeggen of zijn partij voor dan wel tegen de maatregel was. “Dat is iets dat we binnen de Brusselse regering moeten uitpraten. Maar het heeft wel gevolgen voor Vlaanderen, voor de Vlaamse pendelaar. Als die Brussel gaat binnenrijden, dan moet die betalen”, zei een op twee benen hinkende De Caluwé. Later voegde hij daar nog aan toe dat hij “persoonlijk geen standpunt” over de stadstol heeft, “want ik kom met de trein”.

“Sire, er zijn geen Franstaligen meer”

In het zuiden van het land klinkt gelijkaardige kritiek als in Vlaanderen, alleen klinkt die daar nog harder. Met name vanuit liberale hoek – de MR zit in de Brusselse oppositie – werd er bijzonder fel gereageerd op de voorstellen. Niet alleen MR-voorzitter Bouchez reageerde afkeurend. Zijn partijgenoot en Waals vicepremier Willy Borsus gaf herhaaldelijk aan “gechoqueerd” te zijn. “Ik vind het schokkend, om niet te zeggen schandalig, om midden in de crisis een nieuw belastingstelsel voor te stellen dat een zeer zware impact heeft op de Waalse huishoudens, en met name op de 130.000 Walen die dagelijks naar Brussel reizen om te werken, maar ook op studenten, kmo’s en zelfstandigen”, klinkt het bij monde van Borsus. “Ik ben niet van plan dit project, dat in de eerste plaats een nieuwe belastingheffing is, door te laten gaan.”

Tal van werkgeversorganisaties, zoals Beci, Voka, UWE en het VBO waarschuwden voor de gevolgen van de kilometerheffing en stadstol. Het VBO vreest zelfs een ware exodus van bedrijven uit Brussel. Niet iedereen is daar even rouwig om. Zo kreeg de promocampagne voor Antwerpen van De Wever navolging door Waals-Brabants provincieraadslid Tanguy Stuckens (MR).  “Waals-Brabant staat klaar om Brusselse bedrijven te verwelkomen”, zei Stuckens. Volgens het provincieraadslid dreigt een ware ‘Bruxit’.

De Waalse onvrede met Brussel beperkt zich niet tot de stadstol, maar speelt ook in andere dossiers zoals de sluiting van het Ter Kamerenbos en de kolchozen van Alain Maron (Ecolo). Zelfs de Waals-Brabantse PS-afdeling – de partij zetelt nota bene in de Brusselse regering – moest erkennen dat de Brusselse regering “de laatste tijd de neiging heeft om soloslim te spelen”. Volgens Waals gemeenschapssenator André Antoine (cdH) is de ‘intra-Franstalige solidariteit’ zelfs zo goed als dood. “Sire, il n’y a plus de francophones dans ce pays, il y a des Bruxellois et des Wallons”, laat Antoine optekenen in l’Avenir.