Het Joods Museum in Brussel haalt kunstenaar Kurt Lewy uit de schaduw en belicht in een mooie tentoonstelling het verfijnde werk van deze modernist.
Kurt Lewy (1898-1963) is voor velen een onbekende kunstenaar. Hij is geboren in het Duitse Essen, in een welstellende Joodse familie. Hij volgt er een opleiding in grafische vakken. Op aansturing van Heinrich Campendonck, die we kennen als vriend van Paul van Ostaijen, kiest Lewy voor de emailleerkunst en maakt siervoorwerpen en juwelen. In 1935 ontvlucht hij Duitsland en vestigt zich in Brussel. In mei 1940 belandt hij in het interneringskamp van Saint-Cyprien en nadien in het kamp van Gurs. Lewy weet te ontsnappen, keert terug naar Brussel en houdt zich schuil. In juni 1944 wordt hij toch opgepakt en naar de Dossinkazerne in Mechelen gebracht, maar hij wordt niet gedeporteerd en overleeft de oorlog. In 1951 krijgt Lewy het Belgische staatburgerschap en een jaar later een eerste solotentoonstelling in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel. Op dat moment begint hij abstract te schilderen.
Prikkeldraad
De expo toont ook interessante figuratieve werken van Kurt Lewy. Anders dan de meeste Joodse kunstenaars die de verschrikkingen van de kampen in hun werk hebben uitgeschreeuwd met vaak macabere voorstellingen, gaat Lewy meer behoedzaam tewerk. Een mooi voorbeeld is het doek “Prikkeldraad” uit 1947. Hier zien we geen geschilderde nachtmerrie, geen focus op mensonterende wantoestanden. Lewy benadert het troosteloze en uitzichtloze van het interneringskamp op een heel andere manier. De prikkeldraad uit de titel is zelfs nergens te zien, wel dorre doornstruiken. Barakken zijn evenmin te bespeuren, wel schots en scheve planken met verroeste nagels en een stuk golfplaat. Geen uitgemergelde lichamen op dit doek, maar een lege fles en een leeg blik. Een grauwe vloer en een vale lucht vormen de achtergrond. Ook andere werken op de tentoonstelling getuigen van een heel eigen verwerking van de oorlogservaring.
Abstract
In tegenstelling tot vele van zijn collega-modernisten was Lewy een zwijgzaam en uiterst discreet man. Over zijn kunst zei hij enkel: “Als reactie op de vernielzuchtige stromingen in een verstoorde en chaotische wereld, streef ik een perfect evenwicht na in de verhouding tussen vormen en kleurwaarde. De uitdrukking van innerlijke rust is de essentiële voorwaarde van mijn werk, in een geest van zuiverheid en logica.” Dit is duidelijk te voelen in zijn figuratieve schilderijen en nog meer in het abstracte werk dat hij vanaf 1952 maakte. Opmerkelijk zijn Lewy’s abstracte composities op email, een moeilijke techniek die hij tot in de perfectie beheerste. De abstracte schilderijen van Lewy zijn even rationeel als gevoelig. Ze zijn helder en duidelijk afleesbaar, wat niet altijd het geval is bij de modernisten.
Het Joods Museum toont een beperkt aantal werken van Kurt Lewy, maar ze volstaan ruimschoots om te laten kennismaken met deze ten onrechte vergeten kunstenaar en zijn evenwichtig en verfijnd werk.
Tentoonstelling “Kurt Lewy”, nog t.e.m. 7 februari 2021, Joods Museum, Brussel, www.mjb-jmb.org
