In de Chinese dierenriem was 2020 het jaar van de rat. Dat dier is voor Chinezen een symbool van geluk en welvaart omdat het zo goed overleeft. Bij ons heeft de rat, die vooral wordt geassocieerd met ziekteverspreiding, een slechte reputatie. Het jaar van de rat werd voor ons inderdaad gedomineerd door een besmettelijke ziekte. Maar China, waar het virus ontstond, kreeg ook wat het mocht verwachten: 2020 werd een heel goed jaar. Het land lijkt helemaal te ontsnappen aan zijn verantwoordelijkheid voor de coronacris.
De Wereldgezondheidsorganisatie stuurt in januari een team naar China om daar de oorsprong van Covid-19 te onderzoeken. Het staat nu al vast dat die missie alleen symbolisch is en er geen zinvolle resultaten te verwachten zijn. Het idee dat China enig onderzoek zou toelaten waardoor het regime in een slecht daglicht zou komen te staan, is naïef en lachwekkend.
Een nutteloos onderzoek
De Wereldgezondheidsorganisatie kreeg pas toestemming voor de missie nadat alle Chinese eisen waren ingewilligd. Zelf wilde de instelling niet communiceren over de inhoud van de onderhandelingen en toegevingen, maar The Times kreeg inzage in de afspraken. China wil de lijst van de betrokken wetenschappers vooraf goedkeuren. Het onderzoek naar de eerste patiënten en de dierenmarkt, waar het virus het eerst werd opgemerkt, mag niet door de buitenlandse experten gebeuren, maar door Chinese wetenschappers aangeduid door het regime. Er mag geen onderzoek verricht worden naar het Chinese beleid inzake het virus. Het team krijgt geen toegang tot de ruwe onderzoekscijfers. De vaststellingen en conclusies van het rapport zullen met andere woorden die zijn die worden aangereikt door de Communistische Partij van China.
Waarom maakt China het onderzoek onmogelijk als het land niets te verbergen heeft? De geheimhouding heeft vooral te maken met twee essentiële vragen. Hoe is het virus kunnen ontstaan? En wat is de verantwoordelijkheid van China bij de verspreiding van de ziekte over de wereld?
De natuur of een labo?
Wat de eerste vraag betreft, gaan steeds meer wetenschappers twijfelen aan de uitleg dat Covid-19 naar de mens is overgegaan op de beruchte dierenmarkt van Wuhan. Vier van de eerste vijf patiënten hadden geen enkele band met deze markt. Het is zelfs niet zeker dat het virus van een dier in de natuur komt. De diersoort die het zou overgedragen hebben op de mens wordt maar niet gevonden.
Een andere piste wordt intussen steeds waarschijnlijker. Covid-19 zou kunnen ontsnapt zijn uit een onderzoekslabo in Wuhan. De Wereldgezondheidsorganisatie, waar de Chinese invloed zeer sterk is, zegt officieel dat daar geen enkel bewijs voor bestaat. Het zegt er niet bij dat er ook geen bewijs bestaat voor enige andere uitleg.
Ook de manier waarop de pers omgaat met de laboratorium-hypothese is ontwijkend. Zo lees je regelmatig dat wetenschappers stellen dat het virus niet synthetisch is gecreëerd, maar van natuurlijke oorsprong is. En ook over het idee dat China het virus bewust zou in de wereld gestuurd hebben, wordt lacherig gedaan. Maar niemand beweert dat ook. In het labo werd onderzoek gedaan naar allerlei coronavarianten en de kans dat een medewerker per ongeluk besmet is geraakt ,is wel degelijk realistisch.
Het is zelfs de meest plausibele verklaring. Er zijn nog virologische laboratoria in China, maar dat van Wuhan is gespecialiseerd in het bestuderen van de gevaarlijkste ziekteverwekkers (het enige labo van niveau 4). Nog opmerkelijker is dat precies in dit laboratorium een variant van het coronavirus, RaTG13, werd bestudeerd. Dit is de nauwste verwant van Covid-19 die momenteel is gekend. In hoeveel toeval moeten we geloven om aan te nemen dat precies in deze stad Covid-19 gewoon uit de natuur is overgesprongen van mens op dier?
Een ongeluk kan altijd gebeuren. Maar het is misdadig dat het Chinese regime de waarheid over het ontstaan van de grootste ramp sinds de eeuwwisseling achterhoudt.
Geheimhouding beloond
Nog belangrijker is de vraag in welke mate het Chinese beleid heeft bijgedragen aan deze catastrofe. Weinigen zullen beweren dat China het virus bewust de wereld heeft ingestuurd. Het regime heeft echter zoveel verzwegen en gedesinformeerd (inclusief de bewering dat Covid-19 door het Amerikaanse leger is gefabriceerd) en was duidelijk zo weinig geïnteresseerd in het gevaar van de ziekte voor de rest van de wereld, dat je niet ver meer zit van kwaadaardig opzet.
In een column van maart voor het internetmedium SCEPTR heb ik een overzicht gemaakt van alle Chinese beslissingen die hebben bijgedragen aan de verspreiding van het virus. Vooral het moedwillig verzwijgen van de echte aard van het virus heeft de wereld geschaad. Sindsdien is ook bekend geraakt dat de Wereldgezondheidsorganisatie, die op 30 januari de uitbraak van Covid-19 tot een internationale noodsituatie uitriep, dat eigenlijk al vroeger had willen doen, maar de beslissing heeft uitgesteld onder druk van China, dat deze verklaring als een blamage zag.
De topman van de organisatie, Tedros, een Chinese pion, reageerde in mei nog verontwaardigd op de kritiek van Trump dat zijn organisatie te laat had gehandeld. Het gaat om dezelfde Tedros die eerder China had gefeliciteerd voor zijn ziektedetectiesysteem (dat nochtans helemaal had gefaald) en voor een aanpak die de wereld had beschermd (het omgekeerde was het geval). Een officieel rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie was ook lovend voor de Chinese leider Xi Jinping, “die persoonlijk de preventie en controle leidt” (evenmin waar, maar helemaal in de traditie van communistische personencultus). De vele fouten en gebreken van de Wereldgezondheidsorganisatie zouden eigenlijk zelf onderzocht moeten worden.
Openheid bestraft
De weken die verloren gingen door de Chinese geheimhouding waren cruciaal. Pas eind januari werd de wereld ingelicht over de echte aard van het nieuwe coronavirus. De verspreiding in het Westen was toen al weken bezig. De wijze waarop het Verenigd Koninkrijk deze week door Europa werd geïsoleerd, toen daar een mogelijk gevaarlijkere variant van Covid-19 was gesignaleerd, toont aan hoe er wel degelijk snel kan gehandeld worden als het besef van gevaar groot genoeg is. Was China zo open geweest als het Verenigd Koninkrijk, dan had veel menselijke en economische schade vermeden kunnen worden.
De heisa over de nieuwe Britse variant toonde meteen ook aan dat openheid wordt bestraft en geheimhouding wordt beloond. Het was de Britse regering die zelf bekend maakte dat de nieuwe variant was opgedoken. Die openheid, eigen aan een vrije samenleving, werd onmiddellijk beantwoord met een schutskring rond het land, met onmiddellijke economische schade voor het Verenigd Koninkijk. China, een gesloten, autoritaire staat waar geheimhouding niet de uitzondering, maar de regel is, heeft bewust informatie achtergehouden en wordt daar niet voor gestraft en op termijn zelfs voor beloond.
Communistisch China wordt binnenkort de grootste economie ter wereld. Op dat fundament zal het ook de sterkste militaire en diplomatieke macht worden. Het jaar van de rat was goed voor China.
