De Ierse weg naar onafhankelijkheid

Vlaanderen en Ierland hebben één ding gemeen: eeuwen van discriminatie. Ierland werd na 400 jaar strijd wel onafhankelijk. Vlaanderen heeft nog even tijd.

“Hoeveel doden wil Vlaanderen krijgen?”

Lang geleden stond er een stukje in dit weekblad over een bezoek van Vlaams-nationalisten aan Eamon de Valera, de president van de Republiek Ierland. De Vlamingen zouden hun hart uitgestort hebben over hun tweederangspositie in België. De Valera antwoordde met: “Hoeveel doden willen jullie krijgen?” Dat is het verschil tussen Vlaanderen en Ierland: bloedig geweld. Vlaanderen is nooit gekoloniseerd en op uitzondering van de Franse en Duitse invasies nooit bezet geweest (vergeet dat sprookje over een Spaanse en Oostenrijkse bezetting). Het werd en wordt wel verraden door de eigen vroegere franskiljonse en vandaag belgicistische elite. Ierland is altijd met succes gekoloniseerd door Engelsen en Schotten. Vlaanderen kende geen situaties waarbij mensen het hoofd moesten afwenden als ze voorbij het landhuis van hun koloniale heren liepen. Vlamingen mochten, moesten zelfs katholiek blijven en de kerk preekte onderwerping aan ‘le royaume de la Belgique’. Geen sprake van een verbod op missen in kerken zoals in Ierland waar de mensen in openlucht de mis volgden, opgedragen in kapelletjes of ruïnes.

De eerste opstand en de eis voor autonomie

In 1798 begint in Ierland een klassieke koloniale rebellie. Afstammelingen van Engelse en vooral Schotse kolonisten uit de betere klasse zijn de Londense voogdij beu en ijveren zoals hun standgenoten in de Amerikaanse kolonies voor onafhankelijkheid. Uiteraard zijn deze protestanten een minderheid in het protestantse kamp, maar wel de eersten die een onafhankelijk Ierland willen. Ze gaan zover dat ze een Frans revolutionair leger uitnodigen op het moment dat er nauwelijks een Britse soldaat in Ierland is. Een vreselijke storm verhindert de ontscheping en redt Groot-Brittannië van een invasie via Ierland. De repressie is draconisch, liquideert het Ierse parlement waar alleen protestanten zetelen en creëert het unitaire Verenigd Koninkrijk. De volgende reactie komt dertig jaar later en is katholiek. Een brede volksbeweging eist een einde aan de harde antikatholieke wetten en dreigt tenslotte met geweld. De eerste minister (de hertog van Wellington) dwingt het parlement een einde aan de katholieke discriminatie te maken. De hongerjaren (zie ’t Pallieterke van vorige week) maken de Ieren duidelijk dat zij weinig goeds uit Londen mogen verwachten.

Af en toe zijn er aanslagen op Britse bestuurders en Ierse collaborateurs. Soms heeft passieve weerstand succes, zoals de actie tegen Charles Boycott, de beheerder van een Brits domein wiens naam een begrip wordt. Belangrijker is een sterke politieke partij onder de leiding van een protestant. De “Irish Parliamentary Party” eist 40 jaar lang ‘Home Rule’: autonomie voor Ierland om eigen financiële en economische problemen te regelen. Verscheidene keren kunnen de Lords in het Hogerhuis de wetgeving tegenhouden omdat ze zelf grootgrondbezitter zijn in Ierland. Ze willen ook niet dat de afstammelingen van de kolonisten in het 70 procent protestantse noordoosten (zes van de acht provincies van de regio Ulster) onderworpen worden aan de Ieren. In september 1914 wordt Home Rule goedgekeurd in het Britse Lagerhuis en aanvaard in het Hogerhuis omdat de Ierse partij noodzakelijk is voor een regeringsmeerderheid. Tegelijkertijd wordt de autonomie opgeschort wegens de oorlog.

De tweede opstand en de eis voor een republiek

De Paasopstand in 1916 van 1.200 Ierse nationalisten zet alles op losse schroeven. Ze roepen de Ierse republiek uit, bezetten gebouwen in Dublin en richten barricades op. De totaal verraste Britten reageren met zwaar geweld, maar hebben zeven dagen nodig om de opstand de kop in te drukken. Ze executeren de vijftien leiders, want er zijn aanwijzingen dat de Ieren op Duitse hulp rekenen. De meeste Ieren gaan niet akkoord met die opstand terwijl honderdduizenden landgenoten in Vlaanderen vechten (50.000 Ierse gesneuvelden). Maar de angstige Britten terroriseren ook onschuldigen. De factuur komt na de oorlog. De gematigde Ierse partij wordt weggeveegd en de harde nationalisten halen 73 van de 105 Ierse zetels.

De verkozenen weigeren in Londen te zetelen, vergaderen als Iers parlement en roepen weer de Ierse republiek uit: in het Iers (een taal die ze niet meer kennen). De enige die de republiek erkent is… Lenin. Tezelfdertijd begint een succesrijke campagne voor burgerlijke ongehoorzaamheid. Ieren betalen geen belastingen meer, verscheuren overheidsbevelen en dokwerkers weigeren schepen te laden of te lossen. De eerste schoten worden gelost en de Britten zenden legereenheden en huurlingenbataljons die er met de vuile voeten doorgaan, terwijl de Ieren guerrilla-aanvallen gebruiken. Minstens 2.000 doden op twee jaar tijd.

Het verarmde Groot-Brittannië kiest tenslotte voor het compromis. Ierland wordt een Vrijstaat, een dominion zoals Canada en Australië binnen het Britse Rijk met koning George V als staatshoofd. Twee partijen gaan niet akkoord. In het noordoosten verkiest de Schots-Engelse meerderheid bij het Verenigd Koninkrijk te blijven, zoals voorzien in het Vrijstaatverdrag tussen Londen en Dublin. In het zuiden legt een harde republikeinse minderheid zich niet neer bij het compromis. Gevolg: een Ierse burgeroorlog met weer 2.000 doden.

In 1937 volgt een nieuwe zet. De Vrijstaat Ierland kiest zichzelf een president (een protestant), maar blijft in het Rijk, erkent verder de koning, maar noemt zich voortaan Eire (Ierland). In 1939 verklaren alle dominions van het Rijk de oorlog aan Duitsland, behalve Ierland dat neutraal blijft. De Britten zijn woedend, maar hebben geen keuze, want Ierland bezetten is een recept voor een ramp. De Ieren staan wel toe dat geallieerde vliegtuigen hun luchtruim schenden, pakken Duitse spionnen op, doen alsof ze niet merken dat 50.000 Ieren vrijwilliger worden in het Britse leger. Het is een Iers weerstation in het noordwesten dat Eisenhower meldt dat er één dag opklaringen zijn in het stormweer van juni 1944 zodat de geallieerden op 6 juni kunnen landen. De Amerikanen zijn ontsteld wanneer eerste minister De Valera (die ook de Amerikaanse nationaliteit bezit) geen voet verzet als president Roosevelt sterft. Drie weken later trekt hij wel naar de Duitse ambassade om zijn leedwezen uit te spreken bij de dood van Adolf Hitler.

Na 400 jaar onafhankelijk

Op 18 april1949 snijdt Ierland alle banden door met het inmiddels tot Gemenebest herdoopte Britse Rijk. De Republiek Ierland wordt volledig onafhankelijk met De Valera als president. In 1995 volgt nog een epiloog. De Republiek laat alle aanspraken vallen op Noord-Ierland. Ze weet dat dit deel van het VK ooit een Ierse meerderheid krijgt en die ‘ooit’ is dit jaar. Natuurlijk zullen het VK en Ierland wachten tot er een veel grotere democratische meerderheid voor hereniging ontstaat binnen x-aantal jaren, maar in afwachting besturen de twee staten in de praktijk al gezamenlijk Noord-Ierland.