De Algerijnse oorlog spookt nog altijd rond

In 2022 zal het 60 jaar geleden zijn dat Algerije onafhankelijk werd. President Emmanuel Macron wil het komende jaar een aantal herdenkingen organiseren, maar dat ligt zeer gevoelig. De kans is groot dat zowel de afstammelingen van de ‘pieds noirs’, de Algerijnen van Europese origine, zich te kort gedaan voelen, net zoals de radicale verdedigers van de onafhankelijkheid en van de gewapende strijd van nationalisten van het FLN zich te kort gedaan voelen. Een rapport van de historicus Benjamin Stora moet Macron helpen om veilig door dit historisch mijnenveld te raken.

Op 20 januari overhandigde de historicus en Algerije-kenner Benjamin Stora het rapport “Les mémoires de la colonisation et de la guerre d’Algérie” aan president Macron. Daarin staan een aantal aanbevelingen om 60 jaar na de akkoorden van Evian, die in maart 1962 de onafhankelijkheid van Algerije bekrachtigden, de historische bladzijde om te slaan en te werken aan verzoening.

Stora maakt een aantal aanbevelingen die volgens hem daarbij kunnen helpen om bruggen te slaan tussen Frankrijk en Algerije maar ook tussen de afstammelingen van de ongeveer 1 miljoen Fransen die in 1962 uit Algerije werden verdreven (de pieds noirs), de Fransgezinde Algerijnen of de harkis die na de onafhankelijkheid vaak op gruwelijke wijze werden vermoord, de Algerijnse moslims in Frankrijk en de Franse linkerzijde die altijd een onvoorwaardelijke verdediger was van de onafhankelijkheid.

Het wordt sowieso niet gemakkelijk want het spook van de Algerijnse oorlog waart nog altijd rond in Frankrijk. 7 miljoen Fransen zijn anno 2020  afstammelingen van mensen die de oorlog van nabij hebben meegemaakt en hun trauma’s, frustratie en woede aan kinderen en kleinkinderen hebben doorgegeven.

Stora vraagt de oprichting van een commissie “Herinnering en Waarheid” die aan de basis zou moeten liggen van gezamenlijke herdenkingen van Frankrijk en Algerije. Daarnaast zouden archieven moeten worden uitgewisseld, verschillende herdenkingsplaatsen worden opgericht, zou een gids moeten worden gepubliceerd met de lijst van mensen die tijdens de oorlog zijn verdwenen en zou de advocate Gisèle Halimi, een grote tegenstander van de Algerijse oorlog, moeten worden bijgezet in het Panthéon, het mausoleum van historische Fransen. Van excuses of berouw moet er volgens Stora geen sprake zijn, wel van symbolische daden richting verzoening.

Of die er echt zal komen is nog de vraag. Macron denkt aan een herdenkingsdag voor de harkis op 25 september 1961. Zal de Algerijnse regering daarop ingaan? In Algiers beschouwt men de harkis nog altijd als verraders. De Algerijnse oudstrijders van het FLN hebben het rapport al officieel verworpen.

Op 17 oktober wordt de 60^ste verjaardag herdacht van de pro-onafhankelijkheidsbetoging in Parijs die bloedig werd neergeslagen door de politie. Staatsterrorisme voor Algerije en de linkerzijde. Maar de pieds noirs en hun nakomelingen repliceren dan dat er tijdens de oorlog tal van bomaanslagen werden gepleegd door de Algerijnse onafhankelijkheidsstrijders van het FLN. Niemand spreekt daarover. In rapport Stora wordt de door het leger gedode communist Maurice Odin als slachtoffer opgevoerd, maar deze man verleende onderdak aan de bommenleggers.

Op 19 maart 2022 zouden de akkoorden van Evian worden herdacht. Hoe moeten de Fransen daarmee omgaan als er niet gesproken wordt over de vele moordpartijen op de pieds noirs die niet tijdig konden vertrekken? De lynchpartijen door een Algerijnse meute van Europeanen in Oran op 5 juli 1962 lijkt vergeten. Er vielen 700 doden en vele lichamen werden zelfs niet meer teruggevonden. De poging tot verzoening zou wel eens het omgekeerde effect kunnen hebben: oude wonden openrijten.