Binnen een jaar verkiest Frankrijk een (nieuwe) president. De Franse politiek werd vorige maand opgeschrikt door een peiling die zegt dat bij een twee ronde tussen Le Pen en Macron, de eerste 48% van de stemmen zou halen. Met de foutenmarge die het onderzoeksbureau hanteert, zou dat zelfs meer dan 50% kunnen zijn.
De voorwaarde is uiteraard dat Le Pen de twee ronde haalt, wat op dit moment meer dan waarschijnlijk lijkt. Hetzelfde geldt trouwens voor Macron. Slechts 40% van de Fransen (peiling Ifop-JDD) vinden hem op dit ogenblik een goede president, maar zijn populariteit ligt daarmee wel een stuk hoger dan de steun die zijn voorgangers Sarkozy (30%) en Hollande (24%) een jaar voor de verkiezingen genoten.
“Trop molle”
Alles wat in de politiek niet Rassemblement National is, reageerde verontrust op de peiling. Het zette Darmanin, de minister van Binnenlandse zaken van Macron, zelfs aan tot een rechtstreeks televisiedebat met Le Pen. Het duel liep uit op een gelijkspel. Darmanin had waarschijnlijk op beter gehoopt. Bij de verkiezingen van 2017 ging Le Pen onderuit in het cruciale debat tegen Macron door een te agressieve stijl en een gebrek aan dossierkennis. Ze toonde zich deze keer behoedzamer.
Le Pen hield stand maar kon Darmanin ook niet verslaan. Marine heeft niet het intellect of het debattalent van haar vader. Op Causeur vatte Philippe Bilger haar kracht en haar zwakheid goed samen: “Excellent in de charge, middelmatig in de analyse, zwak in de concrete uitvoering.” Zoals in het debat tegen Macron, bleek Le Pen vooral zwak als het op cijfers aankomt. In een debat over haar eigen thema’s (immigratie, islam, …) is een gelijkspel voor de voorzitster van het Rassemblement National niet goed genoeg.
Marine Le Pen kampt met nog een paar nadelen. Een ervan is het ‘glazen plafond’, een term die refereert naar de grote groep van kiezers die zich niet kan voorstellen ooit voor haar of haar partij te stemmen. Om te winnen, zegt die theorie, zou ze dat glazen plafond moeten doorbreken. In de realiteit bestaan dergelijke ‘harde’ grenzen echter niet. Le Pen heeft trouwens een aantal scherpe kantjes van haar boodschap afgevijld. De kritiek op de islam is kritiek op het islamisme, de politieke islam, geworden. Le Pen bepleit ook geen Frexit (het verlaten van de EU) of het opgeven van de Euro meer. De vraag is of de afzwakking van haar programma ook de persoon Marine Le Pen verteerbaarder voor de Fransen maakt.
Offensief tegen het islamisme
Terwijl Le Pen matigt om het electoraat van Macron te behagen, radicaliseert Macron om het omgekeerde te doen. Sinds vorig jaar zijn hij en Darmanin een campagne begonnen tegen “le séparatisme communautaire”, het fenomeen dat moslims in Frankrijk zich terugtrekken in aparte circuits, parallel aan de Franse samenleving. Dit offensief culmineerde op 16 februari in de parlementaire goedkeuring van de ‘wet ter versterking van de principes van de Republiek’. Deze legt onder meer straffen op aan personen die ambtenaren (inclusief leraars – de zaak Paty zit nog vers in het geheugen) onder druk zetten om religieus geïnspireerde uitzonderingen op de regels te krijgen, treedt strenger op tegen gedwongen huwelijken, verbiedt maagdelijkheidsattesten en maakt sluiting gemakkelijker van gebedsplaatsen waar haat wordt gepredikt.
Een peiling van Ipsos geeft aan 63% van de Fransen ongerust zijn over de problemen rond migratie. Immigratie is er, net als in andere Europese landen, het voornaamste electorale thema. Macron wil met zijn campagne tegen het islamisme Le Pen de pas afsnijden. Het elan van dat offensief liet Darmanin zelfs toe op het debat tegen Le Pen te zeggen dat ze eigenlijk een beetje “te slap” (“trop molle”) is geworden. Hij zei het half grappend, maar de rest van debat toonde aan dat de inhoudelijke kloof tussen anti-immigratiepartijen en de traditionele politiek verkleint. (Dat is trouwens ook bij ons zo.)
Eén vraag bezorgt Marine Le Pen slapeloze nachten: wat gaat Éric Zemmour doen? We houden hem constant in het oog, als “een pot melk op het vuur”, bekent een partijgenoot van Le Pen. De speculaties over een mogelijke kandidatuur van deze rechtse schrijver en journalist nemen toe.
Le Pen of Zemmour?
Zemmour is de auteur van het boek Le suicide Français, waarin hij de achteruitgang van Frankrijk, onder andere door immigratie, genadeloos blootlegt. Het ging meer dan een half miljoen keer over de toonbank, wat onwaarschijnlijk veel is voor een werk van politieke analyse. Deze polemist van Joods-Algerijnse afkomst heeft ook een populair, wekelijks praatprogramma op de televisiezender CNews.
Zemmour is controversieel – hij werd al veroordeeld wegens overtreding van de wet op het racisme – maar briljant. Op debatten laat hij meestal weinig heel van zijn tegenstanders. Zijn discours is ook samenhangender dan het programma van Le Pen, dat stilaan een knutselwerk is geworden van populistische bevliegingen en electorale tactieken. In tegenstelling tot Le Pen is hij zeer belezen en kan hij ook grappig, zelfs charmant, uit de hoek komen.
Zemmour houdt de nog boot af, maar mensen met geld en invloed trekken aan zijn mouw om zich kandidaat te stellen. Het is duidelijk dat hij zelf twijfelt. Op televisie ondervraagd door de gereputeerde journalist Alain Duhamel, zei hij over zijn mogelijke kandidatuur: “Vandaag en hier ga ik daar niet op antwoorden.”
Het grote probleem voor Zemmour is dat het opsplitsen van de rechtse stemmen over twee kandidaten er kan voor zorgen dat geen van beide de tweede ronde haalt. Het is uitgesloten dat Le Pen zich terugtrekt. Subtiel legt ze de verantwoordelijkheid voor een tweede ronde zonder rechtse kandidaat nu al bij hem: “Ik weet zeker dat Zemmour geen rechtse verdeeldheid wil veroorzaken die tot een herverkiezing van Macron zou leiden.” Ze kan zich die strategie permitteren: Le Pen is een gevestigd politica, heeft een hele partijorganisatie achter zich en kan nu ook bogen op de peiling die nog slechts een verschil van 4% tussen haar en Macron ziet in tweede ronde.
Wat Marine Le Pen echter moet verontrusten is dat vooral haar eigen kamp twijfelt over haar kansen. Uit een peiling van enkele dagen geleden blijkt dat het rechtse electoraat er van overtuigd raakt dat Zemmour een betere kandidaat zou zijn. Ook op de banken van de rechtse commentatoren, zoals bij Boulevard Voltaire of Valeurs Actuelles wordt er openlijk getwijfeld aan haar kansen om Macron te verslaan. Het besef neemt daar toe dat een succesvolle strategie voor de eerste ronde weinig zin heeft als die onvoldoende perspectief biedt voor succes in de tweede ronde.
De vraag wie het best Macron kan verslaan is nog niet beslecht. En daar mag nog een andere vraag aan toegevoegd worden: wie zou de beste president zijn? Zemmour of Le Pen?
