In Nederland nam de regering zopas ontslag. Aanleiding was de zogenaamde ‘toeslagenaffaire’. Wie in België de stekker uit een regering trekt, krijgt vaak bij de volgende stembusslag de rekening gepresenteerd. Het valt nog af te wachten of de Nederlandse regeringspartijen in maart verlies gaan lijden, bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer.
Het was de parlementaire ondervragingscommissie ‘kinderopvangtoeslag’ die met een dodelijk rapport kwam. Meer dan 25.000 ouders werden in Nederland, tussen 2013 en 2019, slachtoffer van onterechte fraudeverdenkingen. De belastingdienst ontketende in die jaren een ware klopjacht op duizenden ouders die valselijk van fraude werden beschuldigd en op die manier kindertoeslagen moesten terugbetalen, vaak aangevuld met zware boetes. Hierdoor raakten heel wat gezinnen in financiële moeilijkheden. De gezinnen krijgen nu een compensatie van 30.000 euro en de fiscus zal de oorlog staken.
Rechtstaat onwaardig
De feiten zijn van die aard dat er wordt gesproken over een schending van de grondbeginselen van de rechtstaat en zware institutionele vooringenomenheid. Jarenlang ging het onrecht door en niemand – ambtenaren noch ministers – leek ten volle verantwoordelijkheid te willen nemen. De onderste steen in dit dossier kwam boven dankzij de inzet van voornamelijk twee politici: Renske Leijten van de Socialistische Partij en Pieter Omtzigt van het christendemocratische CDA.
Omtzigt hield in het parlement een sterke redevoering. De CDA’er maakte duidelijk dat bestuurlijk wangedrag nog altijd aan de orde van de dag is, op vele beleidsterreinen. Politici houden de stinkende potjes gedekt en de media spelen hun rol van kritische waakhond nauwelijks, aldus Omtzigt. “Het gaat tot op de dag van vandaag door (…) Wij hebben de staat zo ingericht dat onze kliek in Den Haag meer kijkt naar de partijvoorzitters dan naar de kiezers. Wij hebben een systeem gecreëerd waarin van alles centraal staat, maar niet de hardwerkende Nederlandse burger.”
Cynisch spel
Door het ontploffen van de toeslagenaffaire stapte Mark Rutte als premier op en viel de regering. Pittig detail: Pieter Omtzigt brengt dus mee een regering ten val waar zijn eigen partij deel van uitmaakt. Op Twitter stelde de Vlaamse econoom Geert Noels dat in de Nederlandse politiek verantwoordelijkheden worden genomen, dit in tegenstelling tot de toestand in België. Maar is dat wel zo?
In maart stonden sowieso al nieuwe verkiezingen gepland. Mark Rutte blijft gewoon lijsttrekker van de liberale VVD. En ook ministers en lijsttrekkers van andere partijen blijven actief in de politiek en hopen over twee maanden weer de regeringsbanken te vullen, alsof er niets gebeurd is. Lodewijk Asscher van de sociaaldemocratische PvdA is een uitzondering. Hij kwam, mede door zijn rol in de vorige regering, slecht uit het onderzoeksrapport en stapte vorige week op als partijleider. Hij zal ook geen lijsttrekker zijn bij de komende verkiezingen.
Business as usual
Mark Rutte lijkt de staatsman die verantwoordelijkheid neemt, maar in realiteit speelt hij gewoon een cynisch spel. Zijn VVD staat in de peilingen zover aan kop, dat hij – ondanks deze fraudezaak – met een gerust hart de verkiezingen tegemoet kan zien. Ook de andere regeringspartijen worden in de peilingen niet of nauwelijks afgestraft. De regering nam dan wel ontslag, ze blijft aan de knoppen zitten. Zo neemt Mark Rutte nog deel aan een internationale klimaattop en voerde het ontslagnemende kabinet afgelopen week nog nieuwe, strenge maatregelen door, in de strijd tegen corona. De aanpak van de pandemie leidt de aandacht af van de toeslagenaffaire. En de burgers, die vinden het best, zo blijkt uit tal van bevragingen door onderzoeksbureaus. De meeste kiezers zijn van mening dat de partijleiders en lijsttrekkers gewoon door kunnen gaan met hun baan. Dat hier het functioneren van de rechtstaat in het geding was en dat de politiek jarenlang wegkeek, is voor de burger blijkbaar niet echt belangrijk. Hoeft men dan verbaasd te zijn als in maart Mark Rutte weer doodleuk Premier wordt en er snel wordt over gegaan tot de orde van de dag?
