Tijdens de hoorzitting over de aankomende pandemiewet in de Kamer, hebben de aanwezige experten zich uiterst kritisch uitgelaten over de huidige gang van zaken en de eventuele gevaren die zo’n wet met zich meebrengt. De juridische toetsing van de wet kan een pak beter, stellen ze.
De pandemiewet moet een wettelijk kader vormen waarbinnen de regering beslissingen kan nemen bij het voorvallen van een medische noodsituatie. Het ontwerp werkt in verschillende fases waarbij er in de eerste fase wordt gewerkt met behulp van een koninklijk besluit. De regering kan dan via dat besluit een medische noodtoestand voor maximaal drie maanden afkondigen. Deze kan ze wel eventueel verlengen.
Het koninklijk besluit moet dan binnen maximaal vijf dagen worden bekrachtigd via het parlement. Volgens het ontwerp kan de minister van Binnenlandse Zaken nadien slechts maatregelen nemen door middel van ministeriële besluiten. Deze worden afgesproken binnen het parlement en worden niet via een wet bekrachtigd.
Nood aan duidelijke bevoegdheden
De opluchting bij de aanwezige experten was groot. “Eindelijk een ontwerp tot een wet”, klonk het. Al sinds november trekken heel wat grondwetspecialisten aan de alarmbel. Dat alle ingrijpende beslissingen tijdens de crisis genomen werden door middel van ministeriële besluiten, stuit op heel wat kritiek. Het parlement werd daarbij dus op een zijspoor gezet.
Volgens David d’Hooghe (KU Leuven) en Joelle Sautois (ULB) moet er voldoende duidelijkheid zijn tussen de vele bevoegdheden van de deelstaten en die van het federale niveau. Ook over de controlebevoegdheid van de Raad van State, het Grondwettelijk Hof en de termijn waarbinnen de regering een noodsituatie kan afkondigen werden veel vragen gesteld.
Transparantie en een minder grote criminalisering
De experten gaven aan het snel in werking treden van sommige maatregelen te kunnen begrijpen maar volgens hen moet er toch binnen een termijn van vijf dagen advies kunnen worden gevraagd bij de Raad van State. Alle adviezen waarop de maatregelen berusten dienen ook maximaal openbaar gemaakt te worden. Waakzaamheid over de proportionaliteit van de maatregelen staat centraal. Zo vonden de experten dat de oprichting van een externe commissie hierin kan helpen.
De sanctionering moet volgens hen ook heel anders worden aangepakt. GAS-boetes kunnen de celstraffen en boetes eenvoudig vervangen. “Dat kan eenvoudiger werken en vormt een minder grote criminalisering als het bijvoorbeeld gaat over jongeren die met vijf samenkomen wanneer dat maar met vier mag”, aldus D’Hooghe.
