“We moeten ons afvragen of we iemand als Erdogan nog binnen de NAVO willen”

Vorige week nam de Nederlandse Tweede Kamer een motie aan om de Nederlandse regering aan te sporen om de Armeense Genocide als dusdanig te erkennen, in plaats van te spreken in omfloerste bewoordingen als ‘de kwestie van de Armeense Genocide’. De motie werd bijna unaniem aangenomen, enkel de kleine Turksgezinde partij DENK stemde tegen. Journalist Jakob Kürüm sprak vlak voor de stemming met de initiatiefnemer van de motie: Tweede Kamerlid Joël Voordewind (ChristenUnie).

De Armeense Genocide was de eerste genocide van de 20e eeuw, maar is door veel landen nog niet erkend. Waarom worden verschillende genocides op verschillende manier behandeld door de internationale gemeenschap?

Voordewind: “Dat ligt er natuurlijk aan over welk land je het hebt. In Frankrijk hebben ze de Armeense Genocide bijvoorbeeld erkend. Er zijn nog een aantal andere landen waar ze dat hebben gedaan. Veel parlementen hebben dat gedaan, het Nederlandse ook. Ik heb vandaag een motie ingediend – en die krijgt brede steun – om ook de Nederlandse regering op te roepen om niet meer te spreken over de ‘kwestie’, ‘verschrikkelijkheden’ of ‘gruwelijkheden’, maar om ronduit te spreken over de Armeense Genocide.”

Wat zijn de gevolgen voor de betrekkingen tussen Nederland en Turkije als de Nederlandse regering de genocide erkent?

Voordewind: “Dat interesseert me eigenlijk niet zo veel. Ik vind dat we de geschiedenis zoals die is geweest moeten erkennen in Nederland, maar misschien nog belangrijker, ook in Turkije zelf. En wat de Turkse regering ervan vindt, hoe Nederland met de geschiedenis omgaat, dat moeten ze zelf maar weten. Je weet van de geschiedenis, kijkend naar het voorbeeld van Frankrijk, dat daar vast wel commentaar op komt vanuit Turkije. Maar we halen allemaal weer adem en we leven weer door.”

Zal dit kunnen leiden tot de erkenning van de genocide op de andere christelijke minderheden, zoals die op de Assyriërs en Arameeërs, die ook werden uitgemoord in 1915?

Voordewind: “In mijn motie spreek ik over de Assyriërs en de Arameeërs, maar ook over de Pontische Grieken. Die genocide heeft niet alleen betrekking gehad op de Armeniërs, maar ook op de andere religieuze minderheden. Daarom dat ik ze expliciet vernoem in de motie.”

Waarom is het belangrijk om de genocide – die bekend staat als Seyfo – op deze andere minderheden te erkennen?

Voordewind: “Het is heel belangrijk om te erkennen wat er in de geschiedenis gebeurt om te voorkomen dat die geschiedenis zich herhaalt. Het was Hitler die ooit zei: ‘Wie heeft het nog over de Armeense Genocide?’ Vervolgens vond hij de legitimiteit om de Holocaust uit te voeren op de Joodse gemeenschap.

We zien nu dat Turkije zich niks aantrekt van de internationale gemeenschap, bijvoorbeeld bij de inval van Noord-Syrië en zelfs Noord-Irak. We hebben gezien dat Turkije duizenden Syrische militieleden heeft verplaatst naar en ingezet in Nagorno-Karabach, in de oorlog daar. Op dit moment worden nog altijd Armeense oorlogsgevangenen vastgehouden, gemarteld en zelfs geëxecuteerd. We moeten duidelijk zijn over wat er in het verleden is gebeurd, om naar de toekomst te kunnen kijken.”

Zal dit de Europese houding ten opzichte van de christenvervolging in het Nabije Oosten, die blijft voortduren en helaas onderbelicht blijft in de media, kunnen veranderen?

Voordewind: “Het erkennen van deze genocide moet een waarschuwing met zich meebrengen: ‘Men kan niet volkeren uitmoorden zonder rekenschap af te leggen voor de vreselijke daden die ze hebben uitgevoerd.’ Dat geldt voor toen, maar dat geldt ook voor nu. We weten dat die strijd nog steeds gaande is in het Midden-Oosten, als we kijken naar de radicale moslims die het gemunt hebben op de etnisch-religieuze minderheden in Noord-Irak en -Syrië.

Ik ben zelf in Noord-Syrië geweest en heb daar met Armenen gesproken. Die zijn helemaal getraumatiseerd. Hun grootouders waarschuwden: ‘Let op, wat er nu gebeurt hebben we 100 jaar geleden ook meegemaakt. Dus alsjeblieft, vertel het verhaal en erken die Armeense Genocide.'”

Een groot deel van Europa zweeg toen Turkije Syrische huurlingen inzette in het conflict tussen Armenië en Azerbeidzjan. Vindt u dat dit lijkt op de appeasement-politiek ten opzichte van Hitler, ten tijde van de conferentie van München?

Voordewind: “We hebben het hier in het Nederlands parlement verschillende keren aan de kaak gesteld. De minister van Buitenlandse Zaken van dit kabinet [Stef Blok (VVD)] heeft ook erkend dat de Turken zich gemengd hebben in de oorlog in Artsach, dat Syrische strijdkrachten naar het slagveld daar zijn overgebracht door Turkije. Ik vind het nog steeds schaamteloos dat ook de Nederlandse regering nog altijd niet erkend heeft dat de Turken gruwelijkheden hebben begaan in en rond Artsach, dat ze zelfs het Armeense grondgebied hebben aangevallen.

Daarom is het belangrijk om constant te wijzen op de geschiedenis, maar ook op het heden, om zulke gruwelijkheden ook in de toekomst te voorkomen of in ieder geval te kunnen verminderen.”

Hoe kan men het expansionistische beleid van Erdogan een halt toeroepen?

Voordewind: “We hebben onze regering gevraagd om in Europees verband te komen tot sancties tegen Erdogan, en zijn kring van leiders daaromheen. Gerichte sancties tegen de mensen die verantwoordelijk zijn voor de illegale inval van Syrië, maar nu ook voor de strijd die gevoerd is in Artsach. Die moties zijn aangenomen. De verschillende lidstaten denken er verschillend over, dus het is moeilijk om op Europees niveau overeenstemming te bereiken over strikte sancties.

Er is al een wapenembargo ingesteld, ook op ons verzoek. Verschillende landen hebben zich geëngageerd om op dit moment geen wapens meer te leveren aan Turkije. Dat was een gevoelig punt, want Turkije is een NAVO-lid. Dat was een duidelijk politiek en materieel gebaar om te tonen dat we het handelen van Turkije expliciet afkeuren.”

Heeft Erdogan volgens u de ambitie om een neo-Ottomaans Rijk op te bouwen?

Voordewind: “Het heeft er alle schijn van. Hij speculeert daar ook op. Hij haalt ook de minister van Oorlog uit het Ottomaanse Rijk aan als een held die zich in de Eerste Wereldoorlog ingezet heeft om de Armeense Genocide uit te voeren. We zien zijn expansiedrift richting Irak, Syrië en nu met de steun van Azerbeidzjan richting Artsach. Azerbeidzjan ziet hij als een soort vazalstaat. Hij probeert zijn macht uit te breiden. Ik vind dat we als NAVO-lid de discussie moeten voeren binnen de NAVO of dit allemaal nog wel toelaatbaar is, om zo iemand binnen een waardegemeenschap als de NAVO nog te accepteren.”

Blijft de erkenning van de genocide ook na de verkiezingen in Nederland op de agenda staan, of wordt deze gewoon vergeten?

Voordewind: “Ik ga ervan uit dat deze motie straks zo breed wordt aangenomen, dat het kabinet hier een positief besluit op neemt. Het is weliswaar een demissionair kabinet, maar ze hebben in deze crisistijden enkele dagen geleden een besluit genomen om achtenhalf miljard euro te investeren in het onderwijs, dus dan kunnen ze ook hierover prima een besluit nemen. Ik zal er in elk geval alles aan doen om het kabinet ook te bevragen en druk te zetten om nóóit meer te spreken over de ‘kwestie’ of de ‘verschrikkelijkheden’ van de Armeense Genocide. Ze moeten nu klip en klaar gaan erkennen dat het een Armeense Genocide was.”