In 2021 is het precies 40 jaar geleden dat het Vlaams Blok/Vlaams Belang met een werking in Antwerpen van start ging. Om dat te vieren organiseert de Antwerpse afdeling daarom de komende maanden een tentoonstelling in het Antwerps partijsecretariaat. Die kan u elke vrijdag, coronaproof, en met maximaal vier personen bezoeken. De tentoonstelling is vandaag geopend in aanwezigheid van de lokale partijboegbeelden Filip Dewinter, Anke Vandermeersch en Sam Van Rooy. De tentoonstelling kan bezocht worden tot vrijdag 2 april tussen 14 en 17 uur, uitsluitend na voorafgaandelijke reservatie.
In zijn toespraak gaf Antwerps kopstuk Filip Dewinter een uitgebreid overzicht van 40 jaar VB Antwerpen, waarna hij concludeerde: “Onze kernboodschap, namelijk ‘Eigen volk eerst’ of ‘Eerst ons mensen’, hebben wij nog nooit verloochend en zullen wij ook nooit verloochenen. En daarvoor worden wij vandaag meer dan ooit beloond.”
Antwerps fractieleider en Vlaams Parlementslid Sam Van Rooy verwees naar zijn politieke voorvaderen: “Mijn grootvader was een socialistisch schepen in Deurne en ooit een socialist in hart en nieren, maar vandaag zou hij vol overtuiging Vlaams Belanger zijn“, klonk het.
Niet omdat hij vandaag zo ‘rechts’ zou zijn, maar omdat de idealen waar de socialisten ooit voor stonden, waaronder de scheiding tussen kerk en staat, vrijheid, de emancipatie van de vrouw, de belangen van de gewone man en vrouw in de straat vandaag alleen nog worden belichaamd door het Vlaams Belang,.”
24 november 1991: VB zorgt voor een ‘zwarte zondag’
Bij de verkiezingen van 17 december 1978 kwam het Vlaams Blok voor het eerst op met een eigen lijst. Dat gebeurde onder de vorm van een kieskartel tussen de Vlaams Nationale Partij (VNP) van Karel Dillen en de Vlaamse Volkspartij van Lode Claes (VVP). Partijvoorzitter Karel Dillen raakte als verkozen.
Pas op 28 mei 1979 is het Vlaams Blok officieel opgericht. Bij de verkiezingen in 1981 en 1985 wist Karel Dillen zijn zetel in Antwerpen te behouden. In 1987 zet Dillen een stap terug als Kamerlid ten voordele van Gerolf Annemans. Pas op 13 december 1987 weet Filip Dewinter voor het Vlaams Blok, in de provincie Antwerpen een tweede Kamerzetel binnen te halen.
Het Vlaams Blok diende voor het eerst lokale lijsten in voor de gemeenteraadsverkiezingen van 10 oktober 1982 en sleepte 2 Antwerpse gemeenteraadszetels in de wacht. Pas bij de gemeenteraadsverkiezingen van 9 oktober 1988 volgt de nationale doorbraak voor de Vlaams-nationalistische partij.
Het Vlaams Blok is met 17,7% de derde partij van de metropool en haalt 10 van de 55 zetels binnen. Het was de Antwerpse doorbraak bij de gemeenteraadsverkiezingen die in datzelfde jaar Agalev-er Jos Geysels inspireerde tot het “cordon sanitaire”. Een politiek akkoord tussen alle traditionele partijen waarbij elke samenwerking met het Vlaams Blok uitgesloten is. Tot op de dag van vandaag houdt het stand.
Op 24 november 1991 volgt voor het Vlaams Blok de échte doorbraak op nationaal vlak. De partij behaalt 10,4 % en 405.247 kiezers goed voor 12 zetels. In de Antwerpse kieskring behaalt het Vlaams Blok een monsterscore met 19,41%. Die dag zal tot op vandaag door de media en politieke tegenstanders geboekstaafd staan als ‘Zwarte Zondag’.
Gemeenteraadsverkiezingen oktober 2006: 1 op 3 Antwerpenaren stemmen VB
Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1994 trekt Filip Dewinter voor het eerst de Antwerpse VB-lijst. Dat levert een resultaat op van 28 % en 18 verkozenen. Zes jaar later groeit het Vlaams Blok in Antwerpen tot 33% en behaalt 20 zetels. In districten zoals Merksem, Hoboken en Deurne haalt de partij net geen absolute meerderheid.
Na het VISA-schandaal neemt Filip Dewinter de handschoen op tegen burgemeester Patrick Janssens. Enkele maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen gebeurt er een vreselijk incident. Hans Van Themse schoot verschillende mensen neer op straat. Deze gebeurtenis kwam erg ongelegen voor de partij en politieke tegenstanders probeerden de moordpartij onrechtstreeks te associëren met het Vlaams Blok. Daarover zei Dewinter: “Men deed alsof ik de munitie van Van Themse had geleverd. Ongetwijfeld heeft dat een grote impact gehad op het verkiezingsresultaat.”
Patrick Janssens haalde het qua voorkeurstemmen nipt van Dewinter. Niettemin behaalde het Vlaams Belang bij die verkiezingen een monsterscore van 33% en stemde 1 op 3 van de Antwerpenaren op het Vlaams Belang. De hoogste score die de partij ooit in Antwerpen zou behalen.
Tentoonsteling ’40 jaar Vlaams Blok – Vlaams Belang’
Vlaams Belang effende pad naar machtswissel in Antwerpen
In 2012 ziet de partij bij de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2006 bijna twee derde van zijn kiezers vertrekken richting N-VA. Met belofte van een beleid zonder socialisten slaagt de N-VA van Bart De Wever, die op dat ogenblik ook nationaal de wind in de zeilen heeft, er in de meerderheid te breken. Ondertussen blijft de partij vanuit de oppositie de aandacht vestigen op de grootstedelijke problematiek en slaagt er ook regelmatig in te wegen op het politieke debat.
De partij probeert zich in Antwerpen ook vaker als beleidspartij te profileren. Het cordon sanitaire en de daaruit volgende maatschappelijke polarisering komt de partij niet altijd slecht uit. Vaak zorgt het voor een beeld waarbij Vlaams Belang zich vanuit de oppositierol scherp en maagdelijk kan profileren tegenover een stadsbestuur dat sowieso altijd een beleid van compromissen tussen partijen moet voeren.
Filip Dewinter: “Vooral in Antwerpen is het Vlaams Blok/Vlaams Belang verveld van zweeppartij naar beleidspartij. Met uitgewerkte programma’s en concrete beleidsvoorstellen werd een alternatief opgebouwd voor het bestaande socialistisch beleid.”
In zekere zin bereidde Vlaams Blok en later Vlaams Belang mee de weg voor naar een machtswissel in Antwerpen. Jarenlang slaagde men erin de traditionele linkse en progressieve kiezers aan te trekken , maar ongewild en onbewust deed de partij zo het voorbereidende werk voor concurrent N-VA.
In Antwerpse Vlaams Belang middens klinkt het dan ook dat het burgemeesterschap van Bart De Wever mede is mogelijk gemaakt dankzij het Vlaams Belang.
Filip Dewinter vindt dat zijn partij alvast de geesten deed rijpen: “De geschiedenis zal uitwijzen dat het Vlaams Blok/Vlaams Belang als ijsbreker heeft gefungeerd terwijl de N-VA veilig in de haven zat te wachten tot het ijs was gebroken.”
De cordonmoeheid en het politiek gegeven dat N-VA en Vlaams Belang lange tijd electoraal communicerende vaten waren zorgde er wellicht mee voor dat de partij van Bart De Wever een deel van het Vlaams Belang electoraat kon verleiden met de hoop op deelname aan het beleid.
Een ruk naar rechts
Het Vlaams Belang drukte in elk geval de voorbije 40 jaar een zichtbare politieke stempel op Antwerpen. De partij zette in de grootste stad van Vlaanderen niet alleen de vreemdelingen-, asiel en islamiseringskwestie op de politieke agenda. Ze lokte ook mee de VISA-crisis uit die de politieke cultuur in Antwerpen significant heeft gewijzigd.
Het is ongetwijfeld mede door de druk van Vlaams Belang dat thema’s zoals de onveiligheid en de toenemende criminaliteit leidden tot een focus op de veiligheidscultuur in de beleidsplannen van de stad Antwerpen. Dat uit zich ook in een grondige verandering van het stedelijke politie- en veiligheidsbeleid.
In de voorbije 40 jaar is de partij erin geslaagd te zijn om in Antwerpen, vanuit de oppositie het beleid een ruk naar rechts te geven. Heel wat politieke thema’s van de partij, zoals onveiligheid, criminaliteit, drugsproblematiek en politieke cultuur beheersen vandaag mee de politieke agenda. De kans dat links opnieuw een come back maakt is echter niet denkbeeldig.
Fractieleider Sam Van Rooy lijkt de toekomst in elk geval met vertrouwen tegemoet te kijken: “Terwijl wij nog nooit aan het beleid hebben mogen deelnemen, zijn er van dat zogenaamde ‘verschrikkelijke’ 70-puntenplan al ettelijke punten geheel of gedeeltelijk gerealiseerd. Wij zijn de ideeënstrijd aan het winnen. In de peilingen zijn wij al meer dan anderhalf jaar de allergrootste partij van Vlaanderen, maar het belangrijkste is ons kiespotentieel, dat met 40% groter is dan ooit. Niet minder dan 4 op de 10 Vlamingen zou dus op het Vlaams Belang kunnen stemmen.”
