De kracht van rodina

Een ander tragisch en illustratief voorbeeld, ook uit Rusland, bewijst op een gruwelijk ironische manier hoe écht en diepgeworteld vaderlandsliefde kan zijn, en dat bewijs werd geleverd door… Stalin.

In 1941, na de aanvankelijke successen van Operatie Barbarossa, stond de Sowjetunie op de rand van de ineenstorting. Honderdduizenden militairen van het Rode Leger waren gedood of gewond. Nog eens honderdduizenden hadden zich overgegeven en waren krijgsgevangen gemaakt. Bijna de helft daarvan zou in gevangenenkampen van de nazi’s omkomen van honger. Zelfs Stalin begreep dat hij nu niet meer kon komen aandragen met hoogdravende marxistische leuzen. Die mayonaise “pakte” niet meer. En hij greep terug naar twee dingen dat echt waren, die veel dieper zaten en die ondanks twintig jaar propaganda en indoctrinatie, vervolgingen, deportaties en massale executies ondergronds hadden overleefd: vaderlandsliefde en christendom.

Hij hield een emotionele toespraak waarin hij zijn onderdanen opriep… nee, niet tot de verdediging van de Sowjetunie of het communisme, maar van Moedertje Rusland, het oude rodina. Het Russische woord dat moederland betekent. Wat wij vaderland noemen. En tegelijk liet hij op de staatsradio kerkklokken luiden en hij liet enkele popes vrij, die nog niet helemaal doodgefolterd of doodgehongerd of doodgevroren waren in de Goelag Archipel. Zij mochten weer missen opdragen.

Vaderlandsliefde en religie

Die twee dingen, vaderlandsliefde en religie, die door Marx waren uitgespuwd en gedemoniseerd, die hij illusies en bedrieglijke constructies had genoemd om het proletariaat eronder te houden, om de arbeiders te verdelen, die moesten toen Rusland redden. En tegelijk begonnen de eerste getuigenissen en geruchten binnen te komen over treinen met Russische krijgsgevangenen, die op de eindstations in Polen vol lijken bleken te zitten. De nazi’s hadden hun Russische gevangenen zelfs geen voedsel voor onderweg gegeven. De gewone Russische soldaten en officieren, zelfs als zij die Stalins plotse bekering tot de vaderlandsliefde en zijn vergevingsgezindheid tegenover de kerk niet geloofden, beseften dat overgave geen optie was en dat zij moesten vechten voor hun leven.

Natuurlijk kon Marx dat in de negentiende eeuw nog niet weten. Zoals hij ook niet kon weten dat de arbeiders in de Eerste Wereldoorlog heel dapper zouden vechten en bijna  bovenmenselijke offers zouden brengen voor hun respectievelijke vaderlanden, net zoals de burgerij trouwens. Dat die oorlog nutteloos was en “wel oorzaken maar geen doelstellingen” had – zoals de historicus Correlli Barnett schreef in zijn boek “The Swordbearers” – verandert daar niets aan.

Maar Stalin, die het marxisme met ijzeren consequentie had toegepast en helemaal volgens het boekje miljoenen echte of vermeende klassenvijanden had laten afmaken, besefte in die verschrikkelijke crisis van 1941 dat het marxisme een schimmenspel was en dat hij beroep moest doen op ouder, diepere en échte krachten om zijn huid te redden. Na de oorlog zou hij de duimschroeven weer aanhalen en weer verder leven en moorden in zijn met bloed overgoten marxistische luchtkasteel.

Mislukte profeet

Echte wetenschap levert bruikbare en verifieerbare voorspellingen op. Maar niet één “voorspelling” van Marx is uitgekomen. Niet alleen die over de “onvermijdelijke” revoluties die in de negentiende eeuw zouden uitbreken. Maar vooral die over de stralende toekomst die er zou komen als het kapitalisme en de bourgeoisie ten val waren gebracht en vervangen door de dictatuur van het proletariaat: een welvarende, klassenloze maatschappij waarin ieder gelijk zou zijn, zonder religie, zonder huwelijken, zonder privébezit en zonder vaderland. In de twintigste eeuw werden zijn theorieën ettelijk keren in praktijk gebracht.

Eerst in de Sowjetunie, vanaf 1939 en 1940 ook in de Baltische staten, na 1945 in het bezette Oost-Europa, iets later ook in China, Noord-Korea, en Tibet, nog later in sommige Afrikaanse landen, op Cuba, in Vietnam, Cambodja en in Venezuela. Maar in àl die landen, zonder één uitzondering, bleek de marxistische droom tot een gruwelijke nachtmerrie te leiden, die in een eeuw tijd waarschijnlijk aan honderd miljoen mensen het leven hebben gekost, en de levens van nog honderden miljoenen anderen heeft vergiftigd met doodsangst en paranoïa. En het einde is nog lang niet in zicht. Marx was geen wetenschapper. Hij was een mislukte profeet.