Demissionair premier Mark Rutte overleefde het marathondebat in de Nederlandse Tweede Kamer gisteren. Hetzij slechts met de hakken over de sloot. De motie van wantrouwen die door Thierry Baudet (Fvd) en Geert Wilders (PVV) werd geopperd, haalde nipt de meerderheid niet. D66 en CDA speelden gedurende het debat een opmerkelijke rol.
Het stormt in Den Haag en bij de kabinetsformatie na de Tweede Kamerverkiezingen van laatstleden. Na het fotograferen van de onderhandelingsnota en de opmerkelijke toevoeging over CDA Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt ‘Omtzigt: functie elders‘ werd het parlementaire debat gisteren officieel geopend. Het huwelijk tussen D66 en VVD leek al snel op een echtscheiding uit te gaan draaien maar ook dat kreeg een interessante wending.
De tongen waren scherp en de ontkenningsdrang van Rutte bleek des te scherper. Centraal in het debat stond het uitlekken van de formatienota. Op die formatienota stond te lezen dat CDA- Kamerlid Pieter Omtzigt een “functie elders” diende te krijgen. Omtzigt staat in Nederland bekend als een parlementair werkpaard, een dossiervreter en bovenal een uitstekend orator. Het was door het harde werk van Omtzigt dat de toeslagaffaire boven water kwam drijven. Omtzigt was de voorbije legislatuur erg kritisch voor diens eigen partij, het CDA , maar ook bovenal voor de regering waarvan zij deel uitmaakten. Een democratisch verkozen Kamerlid die vaak een luis in de pels is. Wie wil Omtzigt weg? Wie had ‘functie elders’ als toevoeging voorzien? Dat was de centrale vraag.
Staalharde ontkenningsfase
Toen Rutte aantrad achter het spreekgestoelte werd hij opgewacht door een spervuur aan vragen. De uittredend premier bleef aanhouden dat hij niet over Omtzigt had gesproken of toch niet in de context met betrekking tot een functie voor Omtzigt. Dat kon hij zich naar eigen zeggen niet herinneren. Dat bleek een leugen. Nadat de verkenners werden opgetrommeld werd meteen duidelijk dat Rutte weldegelijk deze informatie aan hen had toevertrouwd.
In het verslag over de onderhandelingen dat door de verkenners gisteren aan de Kamer werd overgemaakt staat te lezen dat Rutte het heeft over Omtzigt, het CDA en diens functie. “Het wordt heel ingewikkeld zonder het CDA, je moet echt wat met Omtzigt”, aldus Rutte in het verslag. Die uitlatingen impliceren dat Rutte het kritisch Kamerlid enigszins wou neutraliseren. De verdediging van Rutte smolt weg als sneeuw voor de zon. Toch hield hij halsstarrig vast “Ik heb me dat achteraf verkeerd herinnerd en ik betreur dat ten zeerste, maar ik loog niet”, besluit Rutte.
Poging tot verzoening
De aftredend premier ondernam gisteravond ook meteen een nieuwe poging tot verzoening met Omtzigt. “Ik heb wel over hem gesproken, dat is heftig voor hem en dat spijt me ten diepste”, zei Rutte. Zijn excuses zijn volgens Rutte een ’eerste stap in herstel van vertrouwen’. Want ’de gang van zaken is slecht voor het aanzien van de politiek”, zo gaf hij aan.
Motie van wantrouwen
Nadat de leugen van Rutte aan de oppervlakte kwam werd de verontwaardiging bij de Kamer des te groter. Vooral de oppositiepartijen konden zich niet meer vinden in een potentieel nieuwe ambtstermijn voor Rutte als premier. Vervolgens gaf PVV-voorzitter Geert Wilders aan dat de Kamer moest overgaan tot stemming van een motie van wantrouwen. “Een spartelende Rutte, die naar lucht zit te happen en die door niemand meer wordt geloofd. Laat mij u maar uit de waan helpen (…) ik heb gezien dat u totaal alleen staat, uw vrienden van de coalitie hebben u niet geholpen maar bekritiseerd. Kom uit uw sprookjeswereld. Denk aan het belang van Nederland. Laat het Rutte-belang los en stap op!”, aldus Wilders alvorens hij de motie bij Kamervoorzitter Kadija Arib ging indienen.
De motie van Wilders kreeg bijval van de SP, PvdA, FvD, GL, PvdD, Denk, SGP, Volt, JA21, BBB, 50Plus en Bij1. In totaal goed voor 72 stemmen. Toch bleek dat niet genoeg om een meerderheid te behalen. “We zijn door de heer Rutte en door de verkenners voorgelogen”, zo sloot Wilders af.
CDA en D66 sparen het vel van Rutte
Na de stemming over de motie van Wilders werd meteen duidelijk dat zowel CDA als D66 tegen hebben gestemd. Mede daardoor werd Rutte niet haar huis gestuurd. Volgens CDA-leider Wopke Hoekstra dient onderscheid te worden gemaakt tussen Rutte als premier en Rutte als VDD-voorzitter/Kamerlid. Hoekstra keurt de leugen van Rutte af maar gaf aan wel nog vertrouwen te hebben in zijn capaciteit als premier. Sigrid Kaag (D66) uitte ook haar grote twijfels over Rutte maar nam alsnog een afwachtende houding aan. Hoogst opmerkelijk want Kaag gaf eerder in het debat tijdens een interpellatie aan dat de wegen van de VVD en D66 ‘zullen scheiden’.
D66 en CDA dienden wel een motie van afkeuring tegen Rutte in. “Ik heb nog steeds mijn twijfels over de verdediging en ontkenning vandaag. Het vertrouwen is geschaad en dat moet in het vervolg van de formatie worden hersteld”, zo luidt de motivatie van Kaag (D66). De motie werd door de meerderheid van de Kamer aangenomen, enkel de VDD stemde tegen. Tevens keurden heel Kamerleden de terughoudende houding van het CDA en D66 af. “U gelooft Rutte niet en u zegt alleen maar ’foei!'”, aldus Farid Arzakan van DENK.
