Het conflict in Oekraïne escaleert opnieuw: wat is er eigenlijk aan de hand?

De spanningen tussen Rusland en Oekraïne nemen verder toe nu Rusland 15 oorlogsschepen de Zwarte Zee instuurt. Nadat de NAVO een grootschalige militaire oefening begon in de Zwarte Zee, mobiliseerde Rusland alvast onderzeeërs. Toen kwam de cyberaanval op de VS, waarvan de Russen de schuld kregen en waardoor de Verenigde Staten extra sancties trof. Nu werd er in Sint-Petersburg een Oekraïense diplomaat gearresteerd wegens spionage en mobiliseert de Russische marine 15 extra oorlogsschepen.

De oorlogsschepen zouden, net zoals de NAVO-vloot en Russische onderzeeërs, zich enkel in de Zwarte Zee bevinden “voor een oefening”. De realiteit van dergelijke oefeningen is vaak enerzijds intimidatie en anderzijds paraatheid. Door de marine of het leger “op oefening” te sturen, zijn ze namelijk volledig paraat snel in actie te schieten indien het misloopt. Daarnaast kan het ook intimiderend werken op de tegenstander om verdere escalatie of actie te ontmoedigen.

De aanleiding van het conflict

De spanningen gaan al terug naar 2014, de situatie in de Krim, hoewel het conflict zelfs nog verder teruggaat. De Krim werd namelijk voor het eerst deel van Rusland aan het eind van de 18^de eeuw, toen daar enkel nog Krim-Tataren woonden. Zowel het Ottomaanse Rijk als het Russische Rijk wilden controle over het schiereiland om meer invloed en macht te hebben in de Zwarte Zee. Uiteindelijk wonnen de Russen de tweestrijd. Pas in 1954, een jaar na de dood van Stalin, werd de Krim overgedragen aan de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek. Dat botste echter op veel kritiek binnen de Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek.

Na de val van de USSR in 1991 ging de bal al aan het rollen. De overheid van de toenmalige president, Boris Jeltsin, probeerde de Krim al terug te krijgen. De Krim is namelijk belangrijk, omdat het de enige haven is in het Westen waar Rusland toegang toe had die niet bevriest. Oekraïne ging niet in op dat verzoek.

De val van Janoekovitsj

Toen in 2014 de overheid van de Oekraïense president Viktor Janoekovitsj ten val kwam na de pro-Europese protesten, liep de situatie uit de hand. Eerst begin het in de Krim. Gewapende betogers namen politiekantoren en overheidsgebouwen in op het schiereiland. Uiteindelijk werd er een omstreden referendum georganiseerd. Kort erna werd de Krim erkend door Rusland als deel van de Russische Federatie. Sebastopol werd zelfs een federale stad, een status die enkel nog maar toegekend werd aan Moskou en Sint-Petersburg. Door de omstandigheden in de Krim, brak er ook geweld uit in het (vooral Russischtalige) oosten van Oekraïne, vooral in en rond Donetsk en Loegansk.

De situatie begint volgens de EU, NAVO en Oekraïne zorgwekkend te worden door een “toenemende Russische activiteit”. Het blijkt zeer moeilijk om een diplomatische uitweg te vinden uit dit conflict. De annexatie van de Krim zorgde voor een golf van sancties, maar de Russische overheid blijkt daar weinig oog voor te hebben hoewel het economische problemen met zich meebrengt. Zo daalde de Russische economie tussen 2014 en 2016 fors, met in 2016 een dieptepunt dat bijna zo slecht was als tijdens de financiële crisis in 2008. Nu stijgt de economie opnieuw langzaam, maar de effecten zijn nog steeds voelbaar.

Novaja Rossija: het Nieuw-Rusland in Oekraïne

Ook in het oosten van Oekraïne blijft het geweld maar verdergaan. De separatistische groepen willen afscheuren van Oekraïne om zich of aan te sluiten bij Rusland, of om een onafhankelijk land te worden. Er wordt dan gesproken over Novaja Rossija, Nieuw-Rusland, met als grens de Dnjeprrivier. Die rivier loopt echter wel door Kiev, de hoofdstad van Oekraïne.