Historici als Niall Ferguson en Ernst Nolte beschouwen de Tweede Wereldoorlog als een uitloper van de Eerste. Algemeen wordt echter erkend dat het startschot van WO II op 1 september 1939 werd gegeven. Dit is de datum waarop Duitsland en Polen militair in conflict geraakten. Hoewel andere slagen zoals Stalingrad, Monte Cassino en El-Alamein meer aandacht krijgen in de geschiedenisboeken, is ook over de Poolse oorlog al flink wat literatuur beschikbaar. Naast een rijke fotoselectie, is de toegevoegde waarde van dit boek dat ze enkele nieuwe inzichten brengt. Dankzij het ontsluiten van de Russische archieven, komen originele Duitse bronnen naar boven die voorheen onbelicht bleven.
Pools irredentisme
Historicus Perry Pierik blikt eerst terug op de eeuwenlange animositeit tussen Germaanse en Slavische inwoners in de regio. Het verdrag van Versailles na WO I deed weinig goeds om deze spanningen op te heffen. Integendeel, het verlies van Posen, West-Pruisen en de havenstad Danzig waren voor menig Duitser een doorn in het oog. Interessant is dat de auteur erop wijst dat ook Polen aanspraak maakte op grensgebieden van Litouwen, Oekraïne en Tsjechoslowakije, die vroeger Pools waren geweest. Polen rekende op Westerse steun om los te raken uit de Duitse hamer en het Sovjet-aambeeld. Maar Pierik vermeldt dat zelfs Frankrijk bereid was om Duitsland tegemoet te komen ten koste van Polen.
Jonge staat
Toen nazi-Duitsland op een late zomerdag van 1939 de grens overtrok, had het zich verzekerd van Russische steun. Het boek toont aan dat het land de facto volledig was omringd door vijandelijke divisies. Het principe van Blitzkrieg werd uitgeprobeerd en later geperfectioneerd in onze contreien. Om de Duitse oorlogsmachine te stoppen was de jonge staat nog onvoldoende geïntegreerd qua spoorwegennet en industrie. Toch is de schrijver niet blind voor de beginnersfouten die het Duitse leger maakte inzake logistiek en bewapening. De achillespees van deze operatie was een mogelijke aanval vanuit Frankrijk op Duitsland, gezien dir zich militair volledig op het oosten had gegooid. Het wapengekletter aan de Rijn bleef uit. De Duitse militaire staf kon opgelucht ademhalen.
De trieste balans
Toen Polen zich na vier weken overgaf, volgde vijf jaar bezetting. De etnisch-Poolse bevolking was ontevreden, maar riskeerde geen algemene opstand al was het verzet er hardnekkig en breed gedragen. De Duitse troepen werden wel verwelkomd door de Oekraïense minderheid in het land en door de Volksduitsers. Relatief onbekend is dat ruim 5.000 van hen gedood werden door de Polen tijdens de Duitse opmars. In totaal zouden 100.000 Polen en 15.000 Duitsers tijdens de première van de Tweede Wereldoorlog het leven laten. Frankrijk en Groot-Brittannië hadden intussen Duitsland de oorlog verklaard, zonder dat militaire actie werd ondernomen. Europa was tot de lente van 1940 in een schemeroorlog (“drôle de guerre”) beland.
Perry Pierik; “De Poolse oorlog”; uitg. Aspekt, 2021 418 bladzijden; prijs 34,95 euro. ISBN: 978 946 3382 97 7