Rechterzijde blijft verder groeien

De rechtse partijen doen het erg goed in Italië. Niet alleen groeide Lega (Nord) de jongste jaren onder Matteo Salvini uit tot een factor van betekenis. Ook de radicaal-rechtse concurrent Fratelli d’Italia is aan een felle opmars bezig. De Italianen kunnen nu al beginnen dromen van een radicaal-rechts kabinet in 2023.

In landen als Nederland, België en zeker Duitsland, hebben partijen op de rechterflank er een broertje aan dood om vergeleken te worden met het fascisme of nazisme. Partijen als Vlaams Belang en Alternative für Deutschland moeten voortdurend in de media ‘bewijzen’ dat ze geen donkerbruin gedachtegoed aanhangen. Dit ligt enigszins anders in Italië. Dwepen met het neofascisme is er voor een aanzienlijk deel van de bevolking helemaal niet problematisch.

Italiaans fascisme

Kort na de oorlog, in 1946, zag Movimento Sociale Italiano (MSI) het levenslicht, opgericht door aanhangers van Benito Mussolini. De partij profileerde zich openlijk als neofascistisch. Later kreeg MSI opvolging. Een afsplitsing ging door het leven als Fiamme Tricolore. Al met al boekte deze beweging geen successen. Anders verging het Alleanza Nationale, de officiële opvolger van MSI. Gianfranco Fini, vroeger actief bij MSI, vijlde de scherpste kantjes van het MSI-partijprogramma weg en profileerde zijn alliantie als ‘nationaal-conservatief’. Fini onderhield nauwe politieke banden met Silvio Berlusconi. Tussen 2008 en 2013 was Fini voorzitter van het Italiaanse parlement en in de periode 2001-2006 diende hij onder andere als Minister van Buitenlandse Zaken, in het kabinet van Berlusconi.

Forza Italia (met Alessandra Mussolini, kleindochter van Il Duce, als een van haar bekende politici) heeft intussen veel van zijn pluimen verloren. Het succes uit de jaren negentig en vooral jaren tweeduizend lijkt voorbij. De liberaal-conservatieve partij kreeg stevige concurrentie op rechts. Aanvankelijk van de populistische Vijfsterrenbeweging (in 2013 uit het niets goed voor 25 procent van de stemmen). Doorheen de jaren is de Vijfsterrenbeweging steeds verder opgeschoven naar links. Hierdoor kwam er opnieuw electorale ruimte voor de regionalistische Lega Nord, die zich onder leiderschap van Matteo Salvini ontpopte tot de nationalistische en eurosceptische partij Lega en die sedert 2018 groeit als kool.

Opmars Fratelli d’Italia

Intussen is er nu ook Fratelli d’Italia (Broeders van Italië) waarmee rekening dient te worden gehouden. In 2012 ontstond Fratelli d’Italia als een afsplitsing van Forza Italia, of correcter: van Il Popolo della Liberta, de overkoepelende alliantie waarmee Berlusconi vanaf 2008 naar de stembus trok. Fratelli d’Italia bestaat voor een groot stuk uit politici die met heimwee terugkijken op de periode van Movimento Sociale Italiano. De partij wordt geleid door de 44-jarige Giorgia Meloni. Tussen 2008 en 2011 was zij in de vierde regering onder Berlusconi Minister van Jeugd. Vandaag heeft zij de Broeders van Italia stevig in handen.

Meloni schuwt verwijzingen naar het fascisme niet. Hoe veelzeggend was het niet toen ze in 2018 haar campagne op gang trapte in Latina, een stad die tijdens de dictatuur van Mussolini werd opgebouwd en bol staat van de typisch fascistische architectuur. Pittig detail: Meloni deelde het podium met Rachel Mussolini, een andere kleindochter van Benito. Intussen is Fratelli d’Italia in de peilingen al goed voor zo’n 20 procent van het electoraat. Analisten verwachten dat de populariteit nog zal toenemen. Italië kent momenteel een soort zakenkabinet, geleid door Mario Draghi, de voormalige voorzitter van de Europese Centrale Bank. Het kabinet van Draghi krijgt vanuit het parlement steun van heel veel partijen, waaronder Forza Italia en Lega. Enkel Fratelli d’Italia ziet steun aan de voorlopige regering niet zitten. Salvini en zijn Lega steunen thans de eurofiele Draghi, een man die in haast niets op dezelfde lijn zit als Salvini. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat heel wat teleurgestelde kiezers van Lega, alsook de conservatieve aanhangers die vroeger op Forza stemden, nu zullen overlopen naar Meloni.

Fusie Lega en Forza

Uiterlijk in 2023 moeten er nieuwe verkiezingen worden georganiseerd in Italië, aldus Draghi. Hij ziet zichzelf als een tijdelijke technocraat die de coronacrisis moet bolwerken. De kans is reëel dat Lega en Fratelli d’Italia, indien nodig aangevuld met Forza Italia, afkoersen op een meerderheid in het parlement. Italië zou op die manier het meest rechtse kabinet in decennia krijgen. Salvini en Meloni mogen onderling dan uitvechten wie de grootste wordt. Salvini ziet mogelijk de bui al hangen. Er gaan immers steeds sterkere geruchten dat het tanende Forza Italia een fusie zal aangaan met zijn Lega.