Van Peking tot Hankow

Train World in Schaarbeek neemt ons mee terug in de tijd en op reis naar China voor een tentoonstelling over de aanleg van de spoorlijn Peking-Hankow, die in het begin van de twintigste eeuw het noorden en het zuiden van het land met elkaar verbond. Het was een huzarenstuk waar ons land de locomotief van was.

De eerste Chinees-Japanse oorlog (1894-1895) eindigde met een zegerijk Japan en een vernederd China. Bij de Chinese overheid groeide het besef dat het land zich dringend moest moderniseren om als soevereine staat te kunnen overleven. De aanleg van een spoorwegnet was daarbij onontbeerlijk. Als strategische eerste stap werd gedacht aan de spoorlijn tussen Peking en Hankow (Huwan). Zo’n noord-zuidverbinding was noodzakelijk omdat alle grote rivieren in China oost-west zijn georiënteerd.

Het land beschikte niet over de expertise, noch over het nodige geld om dit gigantische project te realiseren. De Chinese overheid was verplicht om een beroep te doen op het Westen, maar ze stond heel wantrouwig tegenover de grootmachten Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland en de Verenigde Staten, die overdreven economische of geografische concessies zouden afdwingen. De keuze viel op het kleine en neutrale België dat toch al een flinke reputatie had opgebouwd met de aanleg van spoorwegen over de hele wereld.

Indrukwekkende cijfers

De eerste contacten tussen het keizerrijk en ons land vonden plaats in november 1896. De Generale Maatschappij aarzelde om mee te stappen in dit avontuur, maar ging overstag onder druk van Leopold II die doordrongen was van een Belgische expansiepolitiek. Na lange onderhandelingen en nog wat haalbaarheidsstudies kon in maart 1899 de bouw van start gaan. De cijfers van dit project ogen indrukwekkend: 1.214 kilometer spoorlijn, 125 stations, 2.420 bruggen en kunstbouwwerken plus een drie kilometer lange spoorwegbrug over de onstuimige Gele Rivier.

Gedurende bijna zeven jaar werkten tienduizenden arbeiders zich de ziel uit het lijf. Tijdens de Bokseropstand van 1900 werd de aanleg onderbroken en een deel van de lijn vernield. In november 1905 werd de lijn Peking-Hankow ingereden. Het project werd in goede banen geleid door de 37-jarige ingenieur Jean Jadot die zijn sporen had verdiend bij de aanleg van de tramlijnen in Caïro en van de spoorlijnen in Neder-Egypte.

Eigentijdse toets

Train World is de perfecte plek om dit vergeten verhaal te vertellen. Het museum huist in het station van Schaarbeek, in 1913 gebouwd in Vlaamse neorenaissancestijl, dat is verbonden met een grote nieuwbouw die plaats biedt aan stoomlocomotieven uit de pionierstijd, diesel- en elektrische locomotieven en rijtuigen uit diverse periodes. Striptekenaar François Schuiten stond in voor de schitterende scenografie van Train World en hij is eveneens de scenograaf van de expo over de aanleg van de spoorlijn Peking-Hankow. Schuiten maakte een reeks tekeningen over dit titanenwerk en dat deed ook de Chinese illustrator Li Kunwi. De tekeningen van beiden geven de tentoonstelling een eigentijdse toets.

Aan de Chinese spoorwegen is gevraagd om mee te werken aan de expo en aan het bijhorende boek. Ze waren niet erg happig om het Europees verleden van hun spoorwegnet te belichten, maar ze waren des te gretiger om hun huidige hst-technologie in de vitrine te plaatsen. Een eeuw na de lijn Peking-Hankow hebben de Chinezen in 12 jaar tijd 30.000 kilometer hogesnelheidsnet aangelegd.

Tentoonstelling “Van Peking tot Hankow. Een Belgisch avontuur in China”, nog t.e.m. 10 oktober 2021, Train World, Schaarbeek, www.trainworld.be