Is Zuma’s lot bezegeld?

Doet de staatskaping ex-president Zuma uiteindelijk de das om? Feit is dat hij vorige week wegens “minachting van het Hof” tot 15 maanden cel werd veroordeeld.

Door zijn verwevenheid met corruptie heeft Jacob Zuma in de voorbije jaren al meermaals de krantenkoppen in Zuid-Afrika gehaald. In 2005 werd hij als vicepresident ontslagen omdat hij grof geld had verdiend bij een grote wapenaankoop van het land. Die zaak is nog steeds in behandeling. Als president (2009-2018) was er de Nkandla-affaire waarbij grote sommen openbaar geld werden besteed aan zijn uitgebreid wooncomplex in dat dorp. Een miniem deel moest hij achteraf terugbetalen. Maar meeste aandacht trok de zogeheten staatskaping waarbij hij zich niet alleen zou hebben laten omkopen door de Gupta’s, de beruchte Indische zakenfamilie, maar waarbij deze zelfs inspraak zouden hebben gehad bij de aanstelling van kabinetsleden.

Stalingradtactiek

Na zijn afzetting begin 2018, werd Zuma als getuige gehoord door een inmiddels opgerichte anti-corruptiecommissie onder leiding van adjunct-hoofdrechter Raymond Zondo. Van in het begin van zijn verschijnen, midden 2019, paste de ex-president allerlei vertragingstactieken toe om zichzelf uit de wind te zetten. Nadat hij eerst onschuldig had gepleit, klaagde hij aan dat hij aan een echt kruisverhoor werd onderworpen, veinsde hij vergetelheid, bleef hij afwezig zogezegd wegens ziekte tot hij tenslotte voorzitter Zondo zelf ging wraken wegens partijdigheid. Uiteindelijk weigerde Zuma eind 2020 om nog voor de commissie te verschijnen. Deze hardnekkigheid – die in de Afrikaanstalige pers steevast Stalingradtactiek werd genoemd – leidde ertoe dat de commissie besloot het Grondwettelijk Hof te verzoeken Zuma te dwingen om aanwezig te zijn. Ook dit legde hij naast zich neer, waarna hij wegens “minachting van het Hof” een gevangenisstraf van 15 maanden opgelegd kreeg.

Slim spel

Vormt het aanpakken van Zuma een deel van het “slim spel” van president Ramaphosa, zoals politiek wetenschapper Dirk Cotzé het noemde? Via onderzoekscommissies (zoals Zondo) en parlementaire en gerechtelijke actie een aantal invloedrijke tegenstanders in de partij opzij schuiven? Voordeel is dat men er niet rechtstreeks bij betrokken raakt. Bovendien kunnen om louter materiële redenen partijleden – van hoog tot laag – er immers best aan doen voor het winnende kamp te kiezen. Waarnemers achten het dan ook meer dan waarschijnlijk dat Ramaphosa voor een tweede ambtstermijn zal kunnen gaan.

Speculaties

Nu is het afwachten hoe het met Zuma’s veroordeling uitdraait… Zou hij naar het buitenland willen vluchten (Rusland?), dan was dit al gebeurd. Intussen hebben veteranen uit de strijd tegen het blanke bewind aangekondigd niet te zullen toelaten dat Zuma de cel ingaat. De kansen zijn trouwens klein dat hij ooit als een gewone gevangene zou worden behandeld. Waarschijnlijk zou hij een persoonlijke cel krijgen of terechtkomen op de hospitaalafdeling. Hij zou trouwens niet lang moeten zitten, aangezien mogelijkheden van strafvermindering bestaan. Hij zou zich daarbij kunnen spiegelen aan Shabir Shaik, destijds zijn financiële adviseur, via wie hij in de wapenaffaire smeergeld ontving. De man werd tot 15 jaar veroordeeld, maar zijn straf werd na 2 jaar en 4 maanden in een ‘soepel’ huisarrest omgezet.