“Wordt Joe Biden de slechtste naoorlogse president van de VS?”

Ik moet die vraag vernauwen. Het antwoord is immers te afhankelijk van de politieke opinie van de persoon aan wie men de vraag stelt. Links ziet Republikein Donald Trump vast en zeker als de slechtste president ooit. Ter rechterzijde valt vaak de naam van Democraat Jimmy Carter als nominatie voor de titel van zwakste leider sinds de Tweede Wereldoorlog. Laat mij daarom de vraag herformuleren: wordt Joe Biden de slechtste Democratische president uit de moderne geschiedenis?

Want hoe je het ook draait of keert, de door Biden georganiseerde terugtrekking uit Afghanistan is een catastrofe geworden.

Ik deel de mening dat die terugtrekking vroeg of laat moest gebeuren en dat die zelfs beter vroeger dan later was gebeurd. De Amerikanen hebben Afghanistan in 2001 met goede redenen aangevallen, maar het eigenlijke doel, het uitschakelen van de lokale werking van Al Qaida, werd al in de eerste maanden bereikt. Geleidelijk aan, zonder formele aankondiging, verschoof de missie naar ‘nation building’, een vooraf gedoemd experiment in een islamitisch, tribaal en achterlijk land. Gebrek aan een duidelijk strategisch doel is dan ook de rode draad in alle westerse operaties sinds het einde van de Koude Oorlog, meest opvallend in Irak, Afghanistan en Libië.

De ceremonie die Biden wilde

De terugtrekking was dus inderdaad onvermijdelijk. In tegenstelling met wat men in de Vlaamse pers voortdurend leest, is dat principe niet onder Trump vastgelegd, maar al in 2011 onder Obama. Obama kwam helaas in 2015 terug op het tijdschema dat hij had vastgelegd. Trump was ook voorstander van het beëindigen van het Afghaanse avontuur, maar bleek in de praktijk pragmatisch: in 2017 verhoogde hij zelfs eerst de militaire aanwezigheid.

Dergelijke pragmatiek was volledig afwezig bij Biden. In Afghanistan bestaat er zoiets als het ‘oorlogsseizoen’. De Afghaanse winter is van oktober tot april te streng voor gevechtsoperaties. Bovendien wordt in het begin van de winter de opium geplant die de taliban in april weer oogsten. Een Amerikaanse terugtrekking in de winter zou de eindoverwinning van de taliban niet verhinderd hebben, maar had tenminste een ordentelijk ontruiming toegelaten.

Biden wilde echter absoluut de aftocht beëindigen op de symbolische datum van 11 september 2021, 20 jaar na de aanslagen in New York die tot de Afghaanse operatie hebben geleid. In zijn hoofd zag hij zich al tijdens een indrukwekkende plechtigheid op de Andrews Air Force Base medailles uitreiken en een toespraak houden voor de laatste terugkeerders, die hij solemneel zou beëindigen met de woorden “Opdracht volbracht”.

America is not back

Het liep helemaal anders. De vernedering voor Amerika, dat nu al met de taliban moet onderhandelen om zijn eigen mensen buiten te krijgen, maakt de Amerikaanse patriotten boos, maar daar had Biden sowieso al niet veel vrienden meer. Erger voor de president is zijn gezichtsverlies in eigen kamp. Biden had immers, na de isolationistische beweging onder Trump, beloofd Amerika weer op de wereldkaart te zetten. “America is back”, had hij de wereld verzekerd.

Ook de manier waarop de Afghaanse vrienden en medewerkers van Amerika werden achtergelaten, zal Biden blijven achtervolgen. De beelden van wanhopige mensen, die zich vastklampen aan opstijgende vliegtuigen maar op tientallen meters hoogte al moeten loslaten en neerstorten, zijn afschuwelijk genoeg voor iedereen. Maar dramatische beelden en individuele tragedies oefenen op de opinies ter linkerzijde nog meer invloed uit dan op de minder tot sentimentalisme geneigde rechterzijde.

Dat Biden een zwakke president zou zijn, was al duidelijk tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen, maar de haat van de pers voor Trump was toen nog te groot om dat toe te geven. Het lukt de pers vandaag al wat moeilijker om Biden als een geloofwaardige leider overeind te houden, maar men blijft het proberen. Als men eerlijk zou zeggen dat een president niet bekwaam moet zijn, zelfs in een coma mag verkeren, om toch een goed beleid te krijgen, kan die stelling verdedigd worden. Een sterke ploeg achter hem en een coherente beleidsvisie kunnen veel goedmaken, maar in casu is van geen van beide veel te merken.

Het is in de praktijk moeilijk uit te maken waar Biden zelf blundert en waar dit op advies van zijn omgeving gebeurt. Maar de blunders waren er ook nu weer. Was het Biden zelf die besloot vier dagen niet te communiceren over de Afghaanse crisis om dan, na een eenmalige speech, gewoon terug te keren naar zijn buitenverblijf in Camp David? Was het Biden zelf die in die toespraak zei alle verantwoordelijkheid op zich te nemen, maar tegelijk de schuld op iedereen afschoof? Was het Biden zelf die het niet nodig vond om dagenlang geen enkel contact op te nemen met buitenlandse leiders? Het was in ieder geval Biden zelf die op 8 juli alle persvragen over Afghanistan beschamend verkeerd beantwoordde.

Van Carter kwam Reagan

Biden is nog maar 7 maanden bezig en Afghanistan is al de tweede grote crisis voor zijn presidentschap. De eerste, nog steeds volop aan de gang, is de immigratie-tsunami aan de zuidgrens, waar het aantal illegalen recordcijfers heeft bereikt. Deze crisis is wel degelijk uitgelokt door beleidsdaden en onverantwoordelijke uitlatingen vanwege van de president zelf.

De satirische website The Babylon Bee laat Jimmy Carter verheugd verklaren dat hij nu toch niet de slechtste naoorlogse president zal blijken. Links en rechts zijn het eigenlijk eens in hun oordeel over Carter: hij is een goed mens (en daarmee een zeldzaamheid tussen politieke leiders), maar was een zwakke president. Net als bij Biden was zijn dieptepunt een buitenlandse vernedering van de VS, toen in Iran, een buurland van Afghanistan, zijn poging mislukte om Amerikaanse ambassadepersoneel te bevrijden uit de klauwen van een andere generatie islamitische fanatici.

PJ O’Rourke, politiek beschouwer met scherpe pen, vroeg zich ooit af of Bill Clinton geen slechtere president dan Carter was geweest. Hij moest toegeven van niet, maar voegde er aan toe: “Carter heeft wel iets voor ons gedaan dat Bill Clinton niet kon: hij heeft ons Reagan gegeven”. Hopelijk lokt ook het kwakkelende beleid van Biden een Ronald Reagan uit, want Amerika heeft leiderschap nodig, niet alleen om een einde te maken aan de buitenlandse stuurloosheid van het land, maar nog meer om in het binnenland een halt toe te roepen aan de krachten die vreten aan alles wat Amerika heeft groot gemaakt.