De eerste conclusie uit het onderzoek van David Dunning en Justin Kruger van 1999 geniet een zekere bekendheid. Die zegt dat mensen met ondermaatse bekwaamheid of kennis hun eigen capaciteiten overschatten in vergelijking met anderen. Dat kan over de kennis van hun vak gaan, maar ook over hun inzicht in de onderwerpen waar ze graag over meepraten.
De verklaring hiervoor is dat net hun gebrek aan inzicht hen verhindert hun eigen tekortkomingen te zien. Ze weten niet wat ze niet weten. Een beetje kennis blijkt daarbij gevaarlijker dan geen kennis. We voelen ons superieur tegenover de helemaal onwetenden, maar beseffen niet hoe oppervlakkig ons eigen inzicht is in vergelijking met mensen die het onderwerp grondig beheersen.
Bekwaamheid en intelligentie zijn niet hetzelfde. Het is zeker zo dat domme mensen minder snel hun eigen beperkingen zullen inzien, maar ook intelligente mensen kunnen in die val trappen. Guy Verhofstadt is een uiterst intelligent man, maar het steenkolenengels dat hij steeds ten beste geeft in het Europees Parlement kan enkel uit de mond komen van iemand die deze taal zeer slecht aanvoelt. Hij is niet verlegen over zijn aanslagen op het Engels omdat hij niet lijkt te beseffen dat hij ze pleegt.
“Je sais”
De tweede conclusie is minder gepopulariseerd, misschien omdat ze minder evident is: bekwame mensen beseffen vaak niet hoe hoog ze in de rangschikking staan, terwijl ze net wel de kennis en het overzicht zouden moeten hebben om hun eigen positie goed in te schatten. Dat heeft dan weer te maken met de onzekerheid die elke kennis met zich meebrengt. “Onwetendheid verwekt meer zelfvertrouwen dan kennis”, wist Darwin al.
In “Maintenant je sais” zingt Jean Gabin dat hoe meer hij in zijn leven leert, hoe meer hij beseft hoe weinig hij weet: “Maintenant je sais qu’on ne sait jamais.” Topwetenschappers als Marcus du Sautoy (“Wat we niet kunnen weten”) en Marcelo Gleiser (“The Island of Knowledge”) schreven zelfs hele boeken rond dezelfde bekentenis.
Sociale media zijn een goed labo voor wie het Dunning-Kruger-effect aan het werk wil zien. Hoe groter de zekerheid waarmee een opinie wordt gesteld, hoe groter de kans dat de betrokkene eigenlijk niet goed weet waarover hij praat. Riskante woorden voor iemand die elke week zijn mening over alles en nog wat meegeeft in ’t Pallieterke, denkt u nu terecht.
Leuk. Een mooi doordenkerje. Alhoewel ik het niet zeker weet.