Groene sjoemelstroom

Ik heb vorige week een nieuw elektriciteitscontract afgesloten. Het viel mij opnieuw op dat de prijsvergelijkers van het internet mij overstelpten met aanbiedingen van groene stroom. Die maakt nog steeds maar een bescheiden deel uit van de elektriciteitsproductie. Waar komt dan al die groene stroom vandaan waarmee de energieleveranciers mij om de oren slaan?

Ik verander elk jaar mijn energiecontracten en raad de lezers aan hetzelfde te doen. Energieleveranciers lokken u met lage tarieven of welkomstkortingen in de hoop dat u, al was het maar uit gemakzucht, ook daarna klant blijft. Luiheid is echter geen goed excuus in deze. Op het internet vindt u verschillende prijsvergelijkers die u gemakkelijk naar het voordeligste contract op uw maat leiden. Ze nemen alle formaliteiten op zich om het nieuwe contract te regelen en het oude op te zeggen. In enkele minuten is alles geregeld.

Stroom die twee keer groen is

In de top 10 van de contracten die mij op die manier werden aangeboden, waren er negen die ‘groene stroom’ beloofden. Slechts één contract (Octa+) bood ‘grijze’ stroom aan (waarvoor ik heb gekozen). Maar er lopen geen twee elektriciteitsverbindingen naar mijn huis. Hoe kan men mij dan garanderen welk type stroom ik zal krijgen?

In werkelijkheid worden alle soorten elektriciteit op het net door elkaar gemengd. U krijgt daar een amalgaam van. Uw groene stroom is een fictie. Die fictie zou nog enigszins verdedigbaar zijn indien elk energiebedrijf slechts een evenredige hoeveelheid ‘groene’ stroom zou aanbieden als het zelf heeft geproduceerd of aangekocht. Hoe meer in de realiteit ‘groen’ is geproduceerd, hoe meer het bedrijf dan als ‘groen’ zou mogen verkopen.

Zo werkt het echter niet. In 2019 bedroeg de groenestroomproductie van Vlaanderen minder dan 15 procent van de gehele elektriciteitsopwekking. Hoe kan de overgrote meerderheid van de ons aangeboden elektriciteitscontracten dan ‘groen” zijn? Daar komt nog een grotere fictie aan te pas, en die heeft al veel weg van zwendel. Leveranciers kunnen in het buitenland ‘groenestroomcertificaten’ kopen, vooral in Scandinavië waar waterkrachtcentrales een zeer hoog aandeel hebben in de energieproductie.

Noorwegen haalt bijvoorbeeld 100 procent van zijn eigen energie uit ‘groene’ bronnen, voornamelijk waterkracht. Het verkoopt het grootste deel van zijn daarmee behaalde groenestroomcertificaten echter aan het buitenland. De theorie achter de handel in certificaten wil dat verkopers van certificaten zich door de druk van milieubewuste klanten genoopt zullen voelen om dat te compenseren. In de praktijk werkt dat echter niet.

De Noren mogen hun energie wel niet meer officieel ‘groen’ noemen, maar dat kan daar niemand iets schelen. Elke Noor wéét immers dat zijn computers, huishoudtoestellen en lichten eigenlijk werken op waterkracht. Intussen zijn er naïeve buitenlanders die denken dat ze iets voor het milieu of het klimaat hebben gedaan omdat ze fictieve groene stroom hebben gekocht. In werkelijkheid heeft hun leverancier enkel grijs naar groen getoverd met Noorse certificaten, terwijl er nog geen half kilowattuur aan elektriciteit van de dam van Sarvfossen ooit Erpe-Mere of Poelkapelle heeft bereikt.

Aflaten en zegeningen

Het doet denken aan aflaten, de middeleeuwse attesten van vergiffenis van zonden die je tegen betaling van de Kerk kon krijgen. Of aan zegeningen, in dit geval het besprenkelen van grijze stroom met groen wijwater. De kosten van die rituelen worden echter doorgerekend aan de belastingbetaler (door de subsidies die ervoor moeten zorgen dat groene stroom concurrentieel is met de grijze) en aan de consument (als één van de componenten van de ‘heffingen’ die onze elektriciteitsrekening zo hoog maken). 

In dit geval worden de zegeningen gekocht bij de duivel, want Noorwegen haalt een buitensporig deel van zijn inkomsten uit exploitatie van olievelden in zee, dus bij de vermaledijde fossiele brandstofsector. De winsten uit de verkoop van groenestroomcertificaten zijn enkel een extra zakcentje. Noorwegen haalt geld uit verkoop van grijze energiebronnen en dan nog eens opnieuw uit de verkoop van papiertjes die zeggen dat grijze energie eigenlijk groene energie is. Geweldig toch? 

In 2017 voerde energieleverancier Bolt een campagne tegen de ‘sjoemelstroom’ van de concurrenten. De VREG reageerde kregelig, niet omdat de beweringen van Bolt onjuist waren, maar omdat die campagne “het vertrouwen van het publiek in groene energie kan ondermijnen”. Bolt had gezegd dat de keizer geen kleren aanhad en dat werd de firma niet in dank afgenomen. Zoals alle godsdiensten voelt ook de groene religie zich meer bedreigd door openlijke uitingen van twijfel in het geloof dan door geniepige zondigheid. Het eigenlijke voordeel voor het milieu is in elk dossier minder belangrijk dan de instandhouding van het geloof, zoals ook geïllustreerd door de kruistochten tegen plastic, GGO’s en, meest opvallend, kernenergie.

Nog meer waanzin op komst

Ook Tinne Van der Straeten doet een beroep op een fictie. Ze verdedigt haar beslissing om kernenergie, de meest milieuvriendelijke vorm van energie, te vervangen door CO₂-uitstotende opwekking uit gascentrales met het argument dat dit kan gecompenseerd worden door de aankoop van emissierechten binnen het ETS (Emissions Trading System) van de EU. Ze zwaait met wat geld en, abracadabra, weg is de uitstoot van haar gascentrales.

Ook in dat systeem zegt de theorie dat de toestemming voor België om CO₂ uit te stoten ergens anders tot minder CO₂-uitstoot zal leiden. In de praktijk blijkt dat allesbehalve evident. Vorig jaar nog zei Jesse Klaver, de leider van GroenLinks in Nederland, de man die intussen door Kristof Calvo wordt geadviseerd, dat het ETS, waar Van der Straeten haar schuld wil afkopen, eigenlijk niet werkt.

De handel in groenestroomcertificaten heeft dus duidelijk niet het beoogde effect. Vanuit groene hoek komt ook vaak kritiek op de handel in emissierechten omdat er te veel vrijstellingen zijn en omdat de marktprijs van de rechten te laag is. We kunnen ons alleen maar gelukkig prijzen dat die systemen niet behoorlijk werken.  Want het zijn net de vele mazen in het net, de vrijstellingen voor industrieën die bedreigd worden door buitenlandse concurrentie, de omzeilingen en trucjes, die het systeem economisch leefbaar houden. De reductie van de CO₂-uitstoot naar nul tegen 2050 is een krankzinnige en dure doelstelling en elk systeem dat die doelstelling écht wil afdwingen is onhoudbaar.

Nochtans stevenen we daarop af. Met het ‘Fit voor 55 pakket’ (een verwijzing naar 55 procent minder uitstoot tegen 2030) wil de Europese Commissie niet alleen het ETS verstrengen, maar ook haar burgers tot een gans andere manier van leven dwingen. Het zal, zoals steeds, de gewone man zijn die de prijs zal betalen voor een megalomaan, ideologisch gestuurd project, onder andere via een nóg hogere energiefactuur.