VIDEO. De Strangers: “De mensen waren blij dat we ‘stoute’ liedjes durfden te zingen”
Antwerpse iconen De Strangers bestaan dit jaar 70 jaar. In 2002 was hun laatste officiële optreden, maar af en toe...
- Laatste
Kritisch voor het covidbeleid, en dat al sinds het begin. En toch “100 procent voorstander van vaccinatie, zolang die niet verplicht is”. Epidemioloog Luc Bonneux is niet makkelijk in te delen onder de huidige covidcritici. De 67-jarige Bonneux wil naar eigen zeggen radicaal de middenpositie verdedigen. Samen met enkele andere academici, kunstenaars en medici werkte hij vorige week het ‘Wintermanifest’ uit. Met die oproep wil het collectief politici en overheidsexperts vooral aanporren tot meer debat en redelijkheid in het covidbeleid.
Wat is voor u de middenpositie?
“Een land als Zweden, dat is hoe een middenpositie tijdens deze pandemie eruit zag. De Zweedse ‘staatsepidemioloog’, Anders Tegnell, is een man van kalmte en redelijkheid. Zweden heeft nooit een lockdown afgekondigd. Maar ze hebben natuurlijk wel maatregelen genomen, meer aanbevelingen dan regels. Het argument in Vlaanderen is dan altijd dat Vlamingen niet zo gewetensvol en gedisciplineerd zijn, maar dat geloof ik niet. Ik blijf ervan overtuigd dat als je goed uitlegt waarom je iets doet, en hoe je het best doet, de meeste mensen hun gedrag aanpassen. Ook Vlamingen.”
“Zweden is dus de gulden middenweg: ze evalueerden het coronavirus niet als supergevaarlijk, maar wel als gevaarlijk genoeg om sommige maatregelen te rechtvaardigen. Ik kan erg appreciëren dat de Zweden niet louter vanuit virologisch oogpunt hebben geredeneerd. Kinderen jonger dan 15 zijn tijdens de crisis bijvoorbeeld altijd naar school kunnen gaan. Mondmaskers mogen op eigen verantwoordelijkheid gedragen worden, maar zijn niet verplicht.”
“Natuurlijk heeft ook Zweden te lijden gehad onder de hoge sterfte in de ouderenzorg. Maar dat is in veel andere landen met lockdowns, zoals in België, eveneens het geval geweest. Die sterfte heeft te maken met leefomstandigheden en de lage scholing van het omkaderende allochtone zorgpersoneel in de Zweedse ouderenzorg. Die mensen wonen met meerdere generaties samen in kleine appartementen, zijn niet bemiddeld en waren daardoor overdragers van het virus wanneer zij gingen schoonmaken in de rusthuizen. Migrantenpopulaties zijn kwetsbaar. De oversterfte in de ouderenzorg is in Zweden echter snel gestopt, na de eerste pandemische maanden.”
“Hebben de lockdowns overal ter wereld iets uitgehaald? Ik weet het niet. Het beste ‘experiment’ vind ik nog altijd Amerika, want daar kan je duidelijk Republikeinse staten zonder lockdowns vergelijken met Democratische staten mét lockdowns. Er is nagenoeg geen aantoonbaar verschil in sterfte tot aan de komst van de vaccinaties. Ik denk dat de consensus onder wetenschappers wat betreft lockdowns is dat het grootste slachtoffer van de lockdowns de wetenschap zelf is. Ze zijn door paniek ingegeven, en paniek is een normale menselijke reactie. Lockdowns zijn niet erg nuttig en al zeker niet wetenschappelijk, maar wel begrijpelijk door de aard van de mens. Dat is mijn middenpositie.”
Was dat al geen inzicht dat in de herfst van 2020 gebruikt kon worden om niet opnieuw in lockdown te gaan: paniek loont niet?
“Sommige mensen – ook ik – hebben zich mispakt aan de tweede golf, die weinigen zo sterk hadden geacht. Vandaar dat er opnieuw van paniek sprake was in oktober 2020. Er was ook nog geen vaccinatie. Ik geef u wel gelijk dat er toen niet opnieuw gekozen moest zijn voor ‘contactbubbels’ omdat ik denk dat mensen zelf verstandig genoeg zijn om hun contacten te beperken. Veel mensen waren toen ook nog bang genoeg om zelf maatregelen te nemen.”
“Ik begrijp dat de minister van Volksgezondheid de ziekenhuizen wil vrijwaren. Want vergis u niet, het ziekenhuispersoneel heeft wel degelijk afgezien tijdens deze crisis. Er zijn er velen die er nu aan denken om te stoppen omdat ze zoiets geen tweede keer willen meemaken. Maar de scholen hadden alleszins opengebleven moeten zijn. Daar geeft het pedagogische de doorslag bovenop het puur virologische. Nog een illustratie van hoe weinig harde wetenschappers soms begrijpen van dingen buiten hun vakgebied.”
“Epidemiologen zoals ik moeten er altijd rekening mee houden dat de wetenschap eigenlijk ontzettend weinig weet en dat we in die zee van onzekerheid met stapstenen een pad moeten zien te maken. Alleen weten we niet in welke volgorde we die stenen moeten leggen. Dus moeten we nu maar eens sereen beginnen te praten over wat we wel nog kunnen doen tijdens een epidemie in de toekomst en wat absoluut niet. Scholen sluiten kan wat mij betreft nooit meer voor zo’n virus als Covid-19. Kinderen lopen immers geen gevaar. En als we het toch ooit doen, laat ons dan rigoureus en formeel eerst naar de feiten kijken en dan een helder oordeel vormen. Dat is nu nooit gebeurd.”
U hebt in de zomer van 2020 al het ‘manifest voor de omgekeerde lockdown’ ondertekend, een initiatief van gezondheidswetenschapper Sam Brokken. Daarin pleit u voor een beter beschermen van de oudere bevolking, maar voor het zo vrij mogelijk laten van de jongere bevolking. Hoe evalueert u dat nu?
“Ik twijfel erover of we in 2020 al de mate van vrijheid konden hanteren die ik in de ‘Omgekeerde Lockdown’ mee bepleit heb. Allemaal goed en wel, maar hoe doe je dat, de ‘ouderen beter beschermen’? De helft van de mensen op intensieve zorg waren geen ouderen, maar mensen tussen 50 en 65 jaar. Het idee van een omgekeerde lockdown klinkt goed, maar is moeilijk haalbaar. Ik zie niet goed in hoe zoiets praktisch en op vrijwillige basis georganiseerd kan worden.”
Is een kenmerk van deze gezondheidscrisis niet de hardnekkige overtuiging dat alles ‘georganiseerd’ moet worden door de overheid? U zegt zelf dat u gelooft dat aanbevelingen beter werken dan verplichtingen en regels?
“Je moet als epidemioloog ook rekening houden met de maatschappelijke angst en hoe bepaalde maatregelen die angst kunnen wegnemen. Regels kunnen die angst wel degelijk kanaliseren. Dat is zoals dat vermaledijde mondmasker: misschien werkt het niet voldoende, maar mensen hebben tenminste een ritueel, een gevoel dat ze door een handeling beschermd zijn, dat ze gecontroleerd kunnen leven met het virus en met hun angst ervoor.”
“Ikzelf sta met weinig angst in het leven. Bovendien heb ik al een goed leven gehad. Als het gedaan is, is het gedaan. Ik hoef zelfs geen mechanische ventilatie in het ziekenhuis. Maar niet iedereen is zo. Het houdt voor mij nog altijd steek om de bevolking ouder dan 25 toch te bewegen tot verstandige maatregelen, zoals thuiswerken en liever geen familiefeesten organiseren.”
“Maar in het algemeen hebt u zeker een punt. De hele idee van quasi communistisch het hele sociale leven te willen vastleggen in regels, is fout. De bevolking hier voelt dat ook steeds meer zo aan. In Zweden daarentegen wordt het beleid nog altijd door een meerderheid van de bevolking gesteund.”
Waar komt voor u het ‘zerocovidbeleid’ vandaan, de hardnekkige overtuiging dat je het virus kan elimineren door de bevolking weken- of maandenlang binnen te houden? Waarom is dat zo machtig gebleken?
“Zerocovid is het spiegelbeeld van degenen die zeggen dat je helemaal geen regels of aanbevelingen nodig hebt. Op papier klinkt het eveneens goed, maar het is onmogelijk in de praktijk te brengen. Sommige landen als Nieuw-Zeeland hebben lang hun zerocovidbeleid volgehouden, maar kwamen uiteindelijk voor de vraag te staan die onafwendbaar is: wanneer moet je dan uiteindelijk opnieuw de grenzen openen? En dan? Tja, dan stijgt het aantal besmettingen opnieuw. En dan kan je herbeginnen.”
“Zerocovid is vooral een idee van mensen die niets van epidemiologie of virologie kennen en die dan maar boeken erover gaan schrijven, niet gehinderd door veel kennis van zaken. Het is bovendien een verhaal dat goed ingang vindt in bepaalde media en bij bepaalde intellectuelen.”
“Maar om die belachelijke zerocovidtheorie voor eens en voor altijd de wereld uit te bannen: China is het beste voorbeeld van een land dat rigoureus het virus wil elimineren. We kunnen alleen maar met angst en vrees kijken naar de gevolgen van dat beleid op de lange termijn. Want hoe langer je mensen afschermt van besmetting en hen bovendien dan ook nog eens een niet zo sterk vaccin aanbiedt, hoe kwetsbaarder de Chinese bevolking dreigt te worden voor toekomstige varianten van het covidvirus. Steevast is het beste in de natuur: meebuigen met de wind en niet trachten de wind tegen te houden, want dat gaat niet. In de moderne maatschappij denken we te gemakkelijk dat we alle aspecten van het leven zomaar kunnen controleren. Mensen passen zich aan virussen aan en virussen passen zich aan ons aan. Dat is altijd zo gegaan. Het zal nu niet anders zijn.”
Wat is volgens u de middenpositie met betrekking tot de covidvaccinatie?
“De mRNA-vaccins zijn wat mij betreft een schitterende uitvinding. Dankzij deze vaccins zal de pandemie eindigen, daar ben ik zeker van. Ik ben een enorme fan van deze generatie vaccins. Volgens mij gaan ze alle vaccins in de toekomst veranderen: gedaan met gemene vaccins waar je erg ziek van bent of vaccins die niet goed werken omdat ze de verkeerde virusstam gebruiken. Met mRNA kunnen we relatief snel inspelen op de evolutie van een virus. Bovendien is mRNA volstrekt veilig, want het wordt snel afgebroken door ons lichaam. Ons metabolisme werkt met mRNA, dus het is ook niet lichaamsvreemd, zoals critici van deze vaccins wel eens beweren. Vergis u niet: deze vaccins houden mensen uit het ziekenhuis.”
“Het probleem is dat ‘Big Pharma’ er in het begin van de 21e eeuw een potje van heeft gemaakt met de vaccins tegen de Mexicaanse griep, wat het wantrouwen tegen de vaccins alleen maar groter heeft gemaakt. Dat wantrouwen wordt nu ten onrechte geprojecteerd op de huidige vaccins tegen covid.”
“We kennen nochtans momenteel weinig vaccins die veiliger zijn dan deze covidvaccins. Natuurlijk kennen we de effecten op de lange termijn niet. Maar dan stel ik aan critici van deze vaccins altijd de tegenvraag: hoe lang wil je dan wachten? Nee, ik zou dus eerder zeggen dat ik géén middenpositie inneem ten opzichte van deze vaccinatiecampagne. Ik ben een absolute voorstander. Ik ben alleen kritisch voor de grote winstmarge die vooral Pfizer neemt. Ik herinner er graag aan dat de uitvinders van het poliovaccin geweigerd hebben om hun vaccin te patenteren. Polio is nog wel enkele gradaties erger qua menselijk leed dan Covid-19. Dergelijk altruïsme zie je vandaag niet zo gauw meer.”
“Dit gezegd zijnde: ik begrijp de vaccinatieverplichting waarvoor sommigen hier pleiten niet. Volwassen Vlaanderen heeft zich voor 95 procent vrijwillig laten vaccineren. Wat ga je bereiken met die extra vijf procent te verplichten dat ook te doen? Hoeveel ziekenhuisopnames ga je vermijden? Bereken me dat eerst eens. Bovendien weiger ik als arts mensen tegen hun zin te vaccineren. Dat druist in tegen de medische ethiek.”
De overheid heeft na de geslaagde basisvaccinatie er natuurlijk alles aan gedaan om steeds meer ‘antivaxers’ te maken, want ondanks de goede vaccinatiegraad in Vlaanderen werd het CST – in de praktijk eerder een vaccinatiepas – ingevoerd. Dat heeft de onwilligen nog onwilliger gemaakt en de twijfelaars sterker doen twijfelen.
“Mensen laten zichzelf graag iets wijsmaken en zo moet je de covidpas ook zien: een middel dat oorspronkelijk de opening van de samenleving gemakkelijker moest maken en dat mensen drie opties bood, namelijk getest, gevaccineerd of genezen zijn. Maar nu, ten tijde van omikron, met een verwaarloosbaar effect van het vaccin op de transmissie, houdt het CST geen steek meer. Sterker nog: men gebruikt het CST nu als een perverse en immorele manier om tot vaccinatie te dwingen.”
“Het enige goede dat je kan doen met de coronapas, is hem afschaffen. Gaan we levenslang met een pasje rondlopen omdat de farma-industrie een goed model heeft gevonden om producten aan de man te brengen?”
Wat met de vaccinatie van kinderen en jongeren?
“Ik ben er voorstander van om mensen ouder dan 12 zelf te laten kiezen. Jongeren kunnen daar het best over nadenken, ook al zijn hun redenen eerder praktisch, genre ‘Ik wil op schoolreis’.”
“Voor kinderen onder de 12 sluit ik me aan bij de Britten: zij nemen de wetenschappelijk erg correcte positie in dat we te weinig weten over de verworven immuniteit van kinderen. We weten niet hoe de vaccinatie zich zal verhouden tot de omikronvariant en of kinderen niet beter immuniteit door natuurlijke besmetting verwerven. 1 op 50.000 gezonde kinderen in Groot-Brittannië werd opgenomen door Covid-19 op intensieve zorgen. Dat is weinig, maar ook niet niks. Het vaccin moet met andere woorden bewijzen dat het minder dan 1 op 50.000 zeer ernstige bijwerkingen bij kinderen teweegbrengt. Dat is niet simpel, want zulke risico-baten-analyses vergen diepgaande en langdurige studies. De Britten zeggen dan erg verstandig: wacht tot we die studies kunnen maken. Dus kindervaccinatie om de ‘ouderen te helpen’, zoals het bij ons nu klinkt? Not in my name.”
Waarom kan de basisvaccinatie voor de gezonde bevolking onder de 65 jaar ook niet worden afgewisseld met een verworven besmetting, in plaats van hen een derde keer te vaccineren?
“Omdat ik denk dat de derde dosis de dosis is die de meesten echt uit het ziekenhuis houdt. Traditionele vaccins met dood materiaal in vereisen vaak ook drie dosissen om het immuunsysteem voldoende te trainen. Ik denk dat dit voor deze nieuwe vaccins ook zo is.”
“Dit gezegd zijnde: ik geloof ook niet dat we verder dan één ‘booster’ moeten gaan, zelfs niet voor andere varianten. Niemand die onafhankelijk onderzoek doet, is een groot voorstander van een vierde spuit. Overtuig me van het nut van een vierde prik, zou ik zeggen.”
“Er valt waarschijnlijk wel wat te zeggen voor de natuurlijke immuniteit, in combinatie met een basisvaccinatie, zoals u zegt. Maar met elke besmetting neem je natuurlijk nog altijd een risico, zelfs bij omikron. Twee vaccins leveren al een goede weerstand, maar desondanks zien we nu dat de ziekenhuisopnames stijgen. Ik zou zeggen: voor iedereen boven de dertig jaar valt de kosten-batenanalyse nog altijd pro één boosterprik uit.”
De website van het FAGG, waar de Belgische bijwerkingen van de vaccins wordt bijgehouden, vermeldt 2.600 zeer ernstige bijwerkingen, op 19,8 miljoen gezette vaccins. Dat zijn wel mensen die ook langdurige klachten hebben, naar het ziekenhuis moeten, dood of lange tijd arbeidsongeschikt zijn.
“We kijken beter naar data op Amerikaans of Europees niveau dan naar specifieke data voor België. Alleen zo kan je statistisch significante bijwerkingen eruit halen. Want in het dagelijkse leven worden mensen statistisch gezien natuurlijk ook ernstig ziek, vallen ze van de trap of hebben ze een auto-ongeluk. Er zijn mensen gestorven door deze vaccins, maar wel minimaal. Als we afwegen tegenover het covidziekteverloop zelf, dan is de kans op een ernstige covid veel groter dan ernstige vaccinschade. Ik denk dus met grote zekerheid dat het beter is om zich te laten vaccineren. De link tussen zeer ernstige bijwerkingen en het vaccin is ook vaak moeilijk causaal aan te tonen.”
“Wat betreft myocarditis – hartontsteking – bij jongeren: dat is een erkende bijwerking van deze vaccins. Maar Covid-19 veroorzaakt minstens even erge myocarditis. Dus daar eenzijdig op focussen is ook niet correct. Ik heb tot nog toe geen weet van onomkeerbare hartschade die causaal met het vaccin te maken heeft. We moeten ook wat betreft de vaccins leren leven met het feit dat absolute zekerheid niet bestaat.”
In het Wintermanifest wil Luc Bonneux het debat over het Belgische covidbeleid verbreden. Dit initiatief verenigt academici, journalisten, kunstenaars en medici uit zowel Vlaanderen als Franstalig België.
“Wat in maart 2020 leek te beginnen als een sprint, is een marathon geworden waar niemand op voorbereid was en die gaandeweg zowat al onze zekerheden op de helling heeft gezet. De manier waarop werd ingegrepen op zowel het bredere maatschappelijke weefsel als op ons meest intieme persoonlijke bestaan, heeft voor veel frustratie en ongenoegen gezorgd. Grondige bezinning dringt zich op. Dit document wil met de blik op de toekomst aanzetten tot reflectie over de aanpak van deze pandemie en mogelijke andere toekomstige crisissen,” zo zegt Bonneux.
“Met deze reflectietekst willen we niet het proces van het verleden maken. Maar een open vizier vereist wel dat we afstappen van de idee dat er geen alternatief was of is. Zelfs binnen Europa bestond er een grote diversiteit in de aanpak van de pandemie, ook al beriepen alle landen zich op ‘de wetenschap’. Er zijn wel degelijk keuzes mogelijk in de balans tussen overheidsingrijpen gericht op het afremmen van de viruscirculatie enerzijds en de veerkracht van de economische, sociale, culturele en mentale ontwikkeling van mens en maatschappij anderzijds”, aldus Bonneux.
Een greep uit de ondertekenaarslijst: politicoloog Bart Maddens, ererector van de Universiteit van Luik en viroloog Bernard Rentier, psychiater Dirk De Wachter, voormalig staatssecretaris en arts Réginald Moreels, hoogleraar staatsrecht Hendrik Vuye, arts Thomas Gevaert, econoom Ivan Van de Cloot, jeugdarts Inge Van Trimpont, filosofe Tinneke Beeckman, moleculair biologe Liliane Schoofs, hoogleraar Matthias Storme, kerkjurist en voormalig KULeuven-rector Rik Torfs, ex-VRT-journalist Peter Verlinden en vele anderen.
Antwerpse iconen De Strangers bestaan dit jaar 70 jaar. In 2002 was hun laatste officiële optreden, maar af en toe...
Emeritus hoogleraar Luc Rasson is iemand die men als ‘donker toerist’ kan bestempelen. Dat is een reiziger die bewust plekken...
De Amerikaanse ‘midterms’ waren geen grote overwinning voor de Republikeinen, verre van. Ze moeten nu op de blaren zitten. We...
We ontmoeten Steven Vandeput in het ’t Scheep, wat hij zelf voor Hasselt een “megalomaan” stadhuis noemt. In het grote...
© 2021 PAL NWS
