Rusland ontevreden met antwoord van NAVO, wat nu?

Het antwoord van de NAVO op de Russische eisen valt niet in goede aard bij het Kremlin. De woordvoerder van het Kremlin en de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov zijn zeer afwijzend en teleurgesteld. De Russen vinden dat hun standpunten genegeerd worden, maar blijven de deur openhouden voor een dialoog. Maar wat is er precies aan de hand, waarom neemt Rusland zo’n houding aan en wat staat er nu te gebeuren?

De spanningen tussen Oekraïne en Rusland blijven toenemen. De NAVO probeert de situatie op te lossen, maar de angst voor een Russische invasie is groot. De Russen stelden eisen, waarmee de NAVO niet akkoord wilde gaan. Het is nog afwachten op een officiële reactie van de Russische Federatie, maar de eerste reacties zijn afwijzend en teleurgesteld.

“Washington houdt geen rekening met onze bezorgdheden”

“We kunnen niet zeggen dat Washington rekening houdt met onze bezorgdheden inzake veiligheid of dat de wil bestaat om daarmee rekening te houden”, zo zei woordvoerder Peskov tegenover de pers volgens de VRT. Maar Moskou blijft de deur openhouden en de reacties van het Westen observeren.

De situatie sleept al zeer lang aan. De Oekraïense crisis barstte los in 2014, maar gaat al veel langer terug. Eén van de belangrijke knelpunten is de Krim. De Krim werd onderdeel van Rusland in 1783. In 1954 werd de Krim aan Oekraïne gegeven, mits Rusland toegang kon behouden tot de havens. Binnen de USSR was dat ook geen probleem.

De Krim en Oost-Oekraïne: waar komt het conflict vandaan?

Na de val van de USSR probeerde president Jeltsin de Krim al terug te krijgen, maar dat werd geweigerd. Toch werd er een verdrag gesloten tussen Rusland en Oekraïne om te toegang tot de havens van bijvoorbeeld Sebastopol te verzekeren.

In 2014 waaide er een andere wind in Oekraïne. Het land zocht toenadering tot de EU en Rusland dreigde de toegang te verliezen. Eind februari 2014 kwam Guy Verhofstadt zijn beruchte speech geven op het Maidanplein. Nog diezelfde maand vluchtte de Oekraïense leider het land uit en begonnen de gevechten in het oosten van Oekraïne in de Krim. Eind maart werd de Krim dan opnieuw geannexeerd door Rusland.

Rusland geen fan van de NAVO

Sinds 2014 blijven de gevechten doorrazen in het oosten van Oekraïne. Enkele gebieden, met een Russische etnische meerderheid, zoeken afscheiding of zelfs unificatie met de Russische Federatie. De spanningen blijven oplopen nu Rusland troepen aan het verzamelen is aan de grens. Dat is niet de eerste keer, maar door de hoeveelheid maakt de NAVO zich zorgen. Daarnaast maakt Rusland ook eisen, zoals dat Oekraïne niet bij de NAVO of EU mag komen. Dat ziet noch de EU noch de NAVO zitten.

Rusland ziet de NAVO en de EU namelijk niet graag opschuiven naar de grens. Twee geopolitieke problemen van Rusland zijn de toegang tot water, waardoor Sebastopol zo belangrijk is om toegang tot de Zwarte Zee te verzekeren, en de vlaktes in Oost-Europa waardoor militairen zich snel naar Moskou kunnen begeven. Zowel Adolf Hitler als Napoleon hebben van die vlaktes gebruik gemaakt om Rusland binnen te vallen en in het Europese gedeelte van Rusland zit de kern van de Russische industrie. Vandaar dat het voor Moskou belangrijk is grenslanden neutraal te houden zodat, wanneer er ooit een oorlog zou uitbreken, Europees Rusland makkelijker te verdedigen is.

De houding van Rusland: defensief of agressief?

De vraag rijst dus of Rusland een agressieve, expansionistische houding aanneemt tegenover Oost-Europa, of eerder een defensieve en paranoïde houding. Die vraag is cruciaal om in te schatten hoe waarschijnlijk een invasie is. De tweede houding is waarschijnlijker, omdat een agressieve houding meer militaire druk zou impliceren. Het Kremlin wil echter dialoog aangaan en gebruikt het leger vooral om een deal te forceren. Mede daardoor lijkt het onwaarschijnlijk dat deze situatie zal uitmonden tot een grootschalige oorlog, hoewel een escalatie van het lokaal militair conflict mogelijk is binnen de grenzen van het huidige conflictgebied.

Indien Rusland toch aanvalt, wordt artikel 51 van het Handvest van de Verenigde Naties geactiveerd. Oekraïne moet dan de Verenigde Naties inlichten over de aanval en heeft het recht zichzelf te verdedigen. Het tegengeweld moet echter noodzakelijk en evenredig zijn. Dat moet ervoor zorgen dat het geweld niet escaleert. De Verenigde Naties zal dan onderhandelen over een collectieve interventie. Momenteel lijkt het meest waarschijnlijke scenario dat de EU extra sancties oplegt en Amerika vooral militaire steun verleent in de vorm van wapens, maar op een rechtstreekse confrontatie tussen grootmachten zit niemand te wachten.

Het is dus goed mogelijk dat het conflict lokaal wordt uitgevochten en men niet wil dat het escaleert tot een totale oorlog. Het zou wel eens een conflict kunnen zijn dat eruit ziet zoals de Koreaanse Oorlog. Daarin vochten er wel Amerikaanse, Chinese en Russische troepen, maar de landen hadden elkaar niet rechtstreeks de oorlog verklaard. Of het zover komt, is afwachten. Momenteel lijkt de kans nog steeds klein dat de Russen beslissen om binnen te vallen.