De wijndonkere zee van Homerus
Er was William Gladstone, later premier van Groot-Brittannië, iets opgevallen bij zijn studie van Homerus. Hoewel de Griekse schrijver in zijn Ilias en Odyssee vaak kleuren gebruikt, beschrijft hij nooit iets als blauw. Zelfs de Middellandse Zee, een toch wel heel blauwe zee, wordt bij hem “een wijndonkere zee” of “wijngezichtszee” genoemd.
Omdat ook andere oude talen geen woord voor blauw bleken te hebben, vermoedde Gladstone dat ons huidige kleurenpalet het gevolg is van menselijke evolutie. Hij dacht dus dat de oude Grieken en hun tijdgenoten nog gedeeltelijk kleurenblind waren.
Kleuren in oude culturen
De vaststelling van Gladstone inspireerde filoloog Geiger tot een onderzoek naar het gebruik van kleuren in oude culturen. Hij ontdekte dat ongeveer alle talen een vast patroon hebben in het toevoegen van kleuren aan woordenschat. Zwart en wit worden altijd eerst benoemd. Daarna komt rood, gevolgd door groen of geel. Blauw komt altijd laatst. De reden voor de afwezigheid van blauw bij Homerus was dus niet kleurenblindheid, maar een fase in de ontwikkeling van de Griekse taal.
De reden dat blauw zo laat komt, hoewel een dominante kleur in de kleurendriehoek, heeft te maken met het feit dat deze kleur weinig voorkomt in de natuur. Er zijn geen blauwe dieren, er is geen blauw voedsel of blauwe drank (probeer maar eens een blauwe cocktail te maken zonder curaçao). Zelfs de hedendaagse blauwe bloemen zijn een product van menselijke selectie.
De ‘blauwe’ lucht
Als mijn zoontje van 8 een lucht tekent, zal hij die blauw tekenen, maar alleen omdat hem geleerd is dat die blauw is. Guy Deutscher, die een zeer lezenswaardig boek over dit onderwerp heeft geschreven (Through the Looking Glass), vermeed zorgvuldig om zijn dochtertje, die alle kleuren wel al goed kende, te vertellen dat de lucht blauw is. Toen hij haar dan toch vroeg naar de kleur, noemde ze die eerst wit. Het duurde nog maanden voor ze die ooit als blauw beschreef.
Wat blauw betreft, is het Russisch nog een stap verder gegaan. Die taal heeft andere woorden voor donkerblauw (sini) en lichtblauw (goloeboi). Het verschil tussen beide is voor een Rus zo groot als het verschil tussen groen en blauw voor ons. Maar tegelijk merken de Himba, een stam in Namibië, ook vandaag nog geen verschil tussen groen en blauw omdat ze er geen aparte woorden voor hebben. Taal beïnvloedt hoe je de wereld ziet.
