Een economische echo van de jaren ’70

Zou het dan toch zo zijn dat de huidige economische schokken met hoge energieprijzen, inflatie, stokkende groei door aanvoerproblemen en een strikter monetair beleid van de centrale banken een kopie of echo van de jaren ’70 zijn? Historicus Niall Ferguson denkt van wel.

Stijgende prijzen voor brandstoffen, bedrijven die deze kost moeten doorrekenen in de prijs van hun eindproducten, de inflatie die niet onder controle raakt, het doorrekenen van die stijgende levensduurte in lonen wat de kosten van bedrijven verder doet oplopen, economische onzekerheid die tot een lagere groei leidt, begrotingen die niet op orde raken, centrale banken die de rentevoeten verhogen om de inflatie te stoppen met als gevolg een op zijn minst lichte recessie, de beurzen die door deze economische wispelturigheid kopje-onder gaan… Het lijkt erop dat we momenteel in zo’n macro-economische storm zitten.

Stagflatie

En ja, die lijkt echt wel op die van de jaren ’70 na de eerste oliecrisis. De exportstop door de OPEC-landen (de olieproducenten in het Midden-Oosten) leidde tot een hoge inflatie en trage groei, het unieke fenomeen van stagflatie. Verschillende economen waarschuwen opnieuw voor dit fenomeen. Toen volgde eind jaren ’70 met de Iraanse Revolutie nog een tweede olieschok. Daarna moest de rente lange tijd hoog staan om de oververhitte economie af te koelen en waren er jaren van besparingen nodig om de overheidsfinanciën opnieuw recht te trekken.

Wat nu gebeurt is dus een echo van de jaren ’70. En volgens de Britse economische historicus Niall Ferguson zijn er meer parallellen met die periode dan we denken, zo schreef hij in een uitgebreide analyse op de website van Bloomberg. Al is een analogie nooit perfect.

Parallellen

De mooie vergelijking van Ferguson toont aan dat de oorzaak van de huidige hoge inflatie al een tijd aanwezig was (een expansief monetair beleid, het sterke vraagherstel na corona terwijl het aanbod niet volgde) en nog wordt versterkt door een oorlog (het Russisch-Oekraïens conflict). In 1973 was de olieschok niet de eerste en directe oorzaak van de stijgende inflatie. Wel het opheffen kort daarvoor van de goudstandaard waardoor het drukken van geld en vooral dollars de facto geen grenzen meer kende. De Jom Kippoer-oorlog en het dichtdraaien van de oliekraan verergerde de situatie.

In zijn analyse trekt Ferguson nog andere parallellen met de jaren ’70, maar we gaan er hier niet dieper op in omdat ze eerder geopolitiek dan economisch van aard zijn. Zo doet het vertrek van de VS in Afghanistan vorig jaar denken aan de Amerikaanse vlucht uit Saigon in 1975. En het extreme zerocovidbeleid van China is vergelijkbaar met de totalitaire aanpak van Mao tijdens de Culturele Revolutie.

Centrale banken

Maar terug naar de economie dus. Ferguson ziet ook een verschil met een kleine 50 jaar geleden in die zin dat de centrale banken en zeker die van de VS sneller het monetaire snoer aanbinden om de rente te verhogen. De houding van de Europese Centrale Bank is hier vooralsnog onduidelijk. Daar waar in de jaren ’70 nog geen renteverhoging nodig was om voor een recessie te zorgen, zal die er nu inderdaad komen door het strakkere beleid. Hij ziet een recessie begin 2023, wat Europa betreft zeker als de oorlog blijft aanslepen. Een recessie die volgens Ferguson een tijd zal duren omdat de aanvoerlijnen vanuit China voor lange tijd verstoord zijn. Bovendien is de Chinese consumptie van westerse goederen stilgevallen. Vorige maand werden in Shanghai, dat in een zware lockdown zit, welgeteld nul auto’s verkocht. Vaak zijn die van Duitse makelij.

Recessie

Ferguson stelt dat indien de verschillende westerse centrale banken (VS, eurozone, Groot-Brittannië) effectief kiezen voor een langere periode van hogere rentevoeten om zo de inflatie te verstikken, we ook in een langere periode van recessie zitten. Dat was eind jaren ’70 het geval toen de Amerikaanse centrale bankier Paul Volcker via deze weg het inflatiespook temde. Ook begin jaren ’80 leed de VS-economie onder die situatie en bleef de recessie aanhouden. Volcker kreeg ondanks kritiek steun van president Ronald Reagan. Daarna werden de rentevoeten opnieuw langzaam verlaagd en volgde in de jaren ’80 een periode van economische expansie. Volgens Ferguson kan dit opnieuw gebeuren, al zijn er nog iets te veel onzekerheden. Zoals de impact op lange termijn van een voedselcrisis in Afrika en elders door de oorlog in Oekraïne.