Turkije roert in Syrische trommel

Boze woorden aan het adres van Griekenland, chantage met betrekking tot het NAVO-lidmaatschap van Zweden en een nakende militaire interventie in Syrië. De Turkse president Erdogan is duidelijk verkiezingsjaar 2023 aan het voorbereiden. Het spel dat hij speelt is echter niet zonder gevaren en misschien gaat hij electoraal de dieperik in. De collaterale schade die hij hiermee kan aanrekenen is gigantisch.

‘Crisissen zijn uitdagingen’, was de titel van het boek dat André Leysen zaliger bijna vier decennia geleden publiceerde. Vandaag lijkt het dat de Turkse president Erdogan zo zijn eigen versie aan het schrijven is – nog maar eens. De crisis speelt zich in Oekraïne af, de uitdaging in… Syrië. Dat er een Turkse militaire operatie komt, daar twijfelt niemand nog aan. De vraag is alleen wanneer? Die operatie is nakend, voorspellen experts. Overigens weken geleden al.

De belangrijkste bedoeling van Turkije is het veiligstellen van een veiligheidscorridor van enkele tientallen kilometers breedte. Op die manier creëert Turkije ruimte om de 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen die zich op Turks grondgebied bevinden te ‘dumpen’ (of toch een aanzienlijk deel ervan), maar het gebied is ook nuttig om die permanente strijd tegen de Koerden te voeren, in eigen bewoordingen ‘Bergturken’ genaamd.

Donbas is prioritair

Qua timing zit het wel snor. Al was het maar dat een van de actoren op het Syrische toneel, met name Rusland, wel wat andere katjes te geselen heeft. En precies hierdoor werd de voorbije weken de militaire aanwezigheid in het Midden-Oosten afgebouwd. Het ‘oostfront’ heeft nu eenmaal zijn manschappen nodig. Op zich is Moskou niet opgezet met de Turkse ambities, alleen kan het er weinig aan veranderen. Na een ontmoeting met zijn Turkse evenknie, verklaarde de Russische minister van Buitenlandse Zaken nog “begrip te hebben voor de veiligheidsbelangen” van Turkije. Amper een week eerder heette het officiële communiqué nog dat Rusland hoopt “dat Turkije zich van dergelijke acties zou onthouden” om “de instabiele situatie in Syrië niet te laten escaleren”. Het is een kwestie van prioriteiten. De Donbas is nu even belangrijker voor Moskou.

Erdogans speeltuin

Wat staat te gebeuren, roept herinneringen op. Na een mislukte putsch tegen zijn persoon in 2016, volgde een actie (‘Eufraatschild’) die aanvankelijk tegen IS gericht was, maar vrij snel de Koerden viseerde. Twee jaar later was het weer prijs. En door het succes van operatie Olijftak schreef hij verkiezingen uit. Na een mindere stembusslag in 2019 volgde weer een actie, cynisch genoeg ‘Bron van Vrede’ genaamd. Academicus Christopher Phillips, verbonden aan de Queen Mary Universiteit in Londen en auteur van ‘The Battle for Syria: International Rivalry in the New Middle East’,  noemt het noorden van Syrië de “speeltuin van Erdogan”, “een gebied waar hij kan toeslaan als het zijn nationale agenda goed uitkomt en de internationale omstandigheden het toelaten”.

Ontevreden Teheran

Rusland is niet de enige gevoeligheid waarmee Turkije rekening moet houden. Ook Iran maakte deel uit van het zogenaamde ‘Astana diplomatiek forum’, waar de kwestie Syrië besproken werd. Later deze maand zal een 18^de gespreksronde plaatsvinden, maar het gesternte zit niet goed. En zeker een Turkse interventie dreigt een schaduw over het treffen te werpen.

Teheran heeft zich altijd beschouwd als het land dat garant staat voor het moeizaam bereikte evenwicht, alleen kampt het al een hele tijd met ongenoegen. Iran voelt zich op een zijspoor geplaatst. Een incident tussen Iran en Turkije dreigt het hele proces te ondergraven en wat daarna volgt durft niemand te voorspellen.