INTERVIEW. Bart Van Craeynest (Voka): “De overheid kan de uitgaven aan dit tempo niet blijven volhouden”

Bart Van Craeynest (eigen redactie)

Uncategorized

VIDEO. Voka-hoofdeconoom Bart Van Craeynest: “We moeten meer beleid hebben dat afgestemd is op de regio’s”

Stijn Derudder

De economische verschillen tussen de regio’s in België zijn stilaan niet meer te overzien. In de toekomst lijken die verschillen nog groter te worden, waardoor Vlaanderen enerzijds, Brussel en Wallonië anderzijds ook op politiek vlak steeds verder uiteendrijven. ’t Pallieterke vroeg aan Bart Van Craeynest, de hoofdeconoom van de Vlaamse werkgeversorganisatie Voka, waaraan dat ligt. Hoe komt het dat er zulke grote verschillen zijn tussen de regio’s? Waarom is Wallonië er niet in geslaagd zich te herstellen na de teloorgang van de industrie? Is het geen tijd voor een gericht arbeidsbeleid dat de noden van de regio’s beter lenigt?

We leven in een federaal België met drie gewesten. Bestaat België dan ook uit drie verschillende economieën?

“Dat is altijd een beetje een moeilijke vraag, want het hangt af wat je verstaat onder verschillende economieën. De regio’s zijn sowieso heel sterk verbonden met elkaar. Bovendien is Vlaanderen ook heel sterk verbonden met Nederland, Duitsland en Frankrijk. Alle regio’s rond ons bewegen economisch allemaal min of meer in dezelfde richting. Er zijn wel belangrijke economische verschillen op vlak van economische dynamiek. Je ziet bijvoorbeeld dat de divergentie qua economische activiteit, arbeidsmarkt en armoedecijfers tussen Wallonië, Brussel en Vlaanderen vandaag nog steeds toeneemt. Die verschillen zullen niet vanzelf verdwijnen. Dat heeft natuurlijk allerlei implicaties op politiek vlak. Als het economisch uiteengaat, vertaalt dat zich ook in andere politieke voorkeuren. Je ziet dat het in ons land steeds moeilijker wordt om op dezelfde lijn te geraken. Dat gaat niet onmiddellijk verbeteren, vrees ik.”

“De economische divergentie blijft verdergaan, net zoals de politieke polarisatie. Ik heb geen enkele reden om te denken dat dat na 2024 gaat beteren”

De economieën zijn dan wel nauw verbonden, maar zien we een verschil in bepaalde economische sectoren?

“Brussel is toch wel iets anders met zijn hoofdstedelijke rol. De financiële sector weegt er zwaarder door, er is veel overheidsactiviteit en amper industrie. In Vlaanderen en Wallonië zien we veel parallellen. Het rechtstreekse gewicht van de overheidssector in de economie is in Wallonië wel veel groter dan in Vlaanderen.”

Wat is de reden van die economische verschillen tussen Vlaanderen, Brussel en Wallonië?

“Vlaanderen groeit qua economische activiteit bijna elk jaar sneller dan de andere twee regio’s. Het is wat minder dan in de jaren ’80, maar het verschil is er nog altijd. Een belangrijke reden hiervoor is, volgens mij, dat de Vlaamse economie veel meer open en meer georiënteerd naar de rest van de wereld is. Er zijn analyses die aantonen dat bedrijven die actief zijn op de internationale markt productiever zijn, meer economische activiteit genereren en ook de lokale bedrijven in de omgeving mee naar boven trekken.”

Op het vlak van de arbeidsmarkt is 80 procent het richtgetal. Vlaanderen zit daar dichterbij dan Wallonië en Brussel. Wat zijn de verschillen tussen de gewesten op dat vlak?

“Op Europees vlak zit Vlaanderen net bij de betere middenmoot. Wallonië, en zeker Brussel, bengelen helemaal achteraan. Dit zie je in de werkloosheidscijfers, maar bijvoorbeeld ook in het aantal jongeren die noch aan het werk zijn, noch aan een opleiding bezig zijn. Vooral in Brussel zijn dit opvallend hoge cijfers, zelfs bij de hoogste van Europa. Voor de arbeidsmarkt is dat natuurlijk een generatie die dreigt verloren te gaan. Deze slechte cijfers in Brussel en Wallonië hebben ook gevolgen naar de mensen toe op vlak van armoederisico en gezondheid. Armoede in België heeft vaak te maken met niet aan het werk te zijn. Er zou veel meer aandacht voor moeten zijn dan dat vandaag het geval is.”

(Lees verder onder de video.)

De lagere levensverwachting in de andere twee gewesten is daar dan zo’n gevolg van?

“Volgens het Planbureau gaat dat verschil nog toenemen tussen Vlaanderen en de andere twee. Dat heeft inderdaad te maken met de economische situatie. Als je het economisch goed doet, dan zie je dat de levensverwachting verbetert. Ook de armoedecijfers zullen dalen, want die zijn sterk verbonden. De economische verschillen tussen de regio’s zijn niet vrijblijvend op het vlak van gezondheid, armoede en sociale welvaart. De verschillen zijn echt wel relevant.”

Het verleden wordt wel eens aangehaald als reden voor die verschillen, denk maar aan de teloorgegane industrie in Wallonië. Maar in welke mate klopt dat?

“Ooit zal die transitie wel aan de basis gelegen hebben. Overal in Europa moest men die transitie maken, maar dat is al lang geleden. Als je het vergelijkt met onze buurlanden zijn wij achtergebleven. Die conversie was inderdaad moeilijk, maar dat was zo’n zestig tot zeventig jaar geleden. Het is niet correct om dit te blijven aanhalen als de reden waarom het nog steeds niet goed gaat met Wallonië en Brussel. Er zijn studies van de Europese Commissie die aangeven dat de oude industriële samenstelling niet meer de reden is voor de achterstand in de laatste twintig jaar. We moeten ons de vraag durven stellen of, als we in zo’n lange periode er niet in slagen die conversie te maken, we niet verkeerd bezig zijn.”

De rest van Europa heeft de transitie wel succesvol kunnen maken. Waarom is dat niet gelukt in Wallonië?

“Eén van de redenen is volgens mij dat er te weinig specifiek gericht regionaal beleid is op de noden van de regio’s. Door onze staatsstructuur zijn er nog steeds heel veel beslissingen die op federaal niveau worden genomen. Zo is de loonvorming nog steeds uniform in België. Als er een regio is waar de ene de arbeidsmarkt veel beter presteert dan de andere, dan krijg je een andere loondynamiek en op den duur zouden de lagere lonen een concurrentieel voordeel bieden voor de minder presterende regio. Maar dat is door het uniforme, federale beleid hier niet het geval. Een andere reden is dat er weinig pendel is van Wallonië naar Vlaanderen, en dat we die nog verder zien afnemen. In Zuidwest-Vlaanderen rekruteren ze gemakkelijker mensen van Noord-Frankrijk. Taal is dus niet echt het probleem, maar toch zie je dat mensen die stap niet zetten. Ik denk dat het federaal uitkeringsstelsel en de loonvorming daar voor een stuk tussen zitten. Wallonië heeft al een aantal keren grote plannen, bijvoorbeeld hun marshallplan, aangekondigd. Toch zien we dat ze er niet in slagen om de dynamiek op gang te trekken.”

Zo’n marshallplan is een voorbeeld van hoe de overheid sterk ingrijpt op economisch vlak. Zou het niet beter zijn dat de overheid net wat minder ingrijpt zodat de vrije markt beter kan werken?

“De private sector heb je nodig en die moet de markt trekken. Als overheid moet je het kader creëren waarbinnen die sector werkt. De bedoeling van die plannen is altijd om een aantal van die sectoren een duwtje in de rug te geven, maar men zou beter het bredere kader aanpassen. Zoals een arbeidsmarktbeleid opzetten waarin er meer flexibiliteit is naar bijvoorbeeld loonvorming en arbeidstijden. Dit blijkt jammer genoeg zo moeilijk in beweging te krijgen in ons land vandaag. De arbeidsdeal die de regering er nog net voor de zomervakantie heeft doorgekregen, is te beperkt en veel van de maatregelen zijn weer federaal bepaald waardoor die niet afgestemd zijn op de noden van de regio’s. In Vlaanderen hebben we weinig werkloosheid, maar moeten we wel iets doen aan de niet-actieven die zich niet aanbieden op de arbeidsmarkt. In Brussel en Wallonië is wel veel werkloosheid, dus zou daar een ander, specifiek beleid moeten gevoerd kunnen worden.”

“Als we fiscale capaciteit en budgettaire ruimte krijgen, zou ik dus vooral die zware belastingdruk op arbeid naar beneden willen krijgen”

Is het niet beter dat de overheid, in plaats van mensen rechtstreeks te activeren – wat heel moeilijk is en blijkt -, probeert om de mensen passief te activeren door het verschil tussen werken en niet-werken groter te maken?

“Ja, dat is één element van een hele reeks elementen. Er is immers geen mirakeloplossing. Er moet ook veel meer ingezet worden op opleiding en mensen moeten sneller opgevolgd en begeleid worden richting jobs. De overheid heeft een rol te spelen en moet het kader aanpassen. Ze moet ervoor zorgen dat het loont om te werken en dat het mogelijk is om te werken. Dat zijn recepten die in het buitenland al gewerkt hebben, maar hier te beperkt ingezet worden.”

Denkt u dat een andere staatsstructuur – zoals een confederaal België of een onafhankelijk Vlaanderen – kan helpen om een beter eigen regionaal beleid te voeren?

“Dat is natuurlijk de vraag. Dat moet nog altijd bewezen worden. Het is geen garantie. Zoals het nu is, loopt het vast en het zal niet verbeteren. Het is heel moeilijk om nog grote stappen te zetten. We zien dat in deze regering bijvoorbeeld met de arbeidsdeal en de pensioendeal. Veel van die discussies lopen samen met een of andere regionale voorkeur. Waar het in het verleden mogelijk was om compromissen te sluiten, ook vaak omdat er geld was om die compromissen af te kopen, blijkt nu dat dat geld er niet meer of veel minder is. Onze budgettaire situatie laat dat niet meer toe.”

“De economische divergentie blijft verdergaan, net zoals de politieke polarisatie. Ik heb geen enkele reden om te denken dat dat na 2024 gaat beteren. Ik vrees dat meer bevoegdheden in regionale handen de enige werkbare manier is om nog stappen te zetten. Maar zelfs dan zal Vlaanderen het nog moeten waarmaken. Onderwijs is bijvoorbeeld al lang in regionale handen, maar het is niet zo dat we daar heel sterk presteren.”

“We laten veel economisch potentieel liggen en als het nog verergert, gaan we het op een bepaald moment wel beginnen te voelen”

De staatsstructuur moet dus zo veel mogelijk aanpast worden aan de noden?

“Ja, je moet meer beleid hebben dat afgestemd is op de regio’s, denk ik. Je ziet dat het federaal moeilijk is. Deze regering heeft de opening gemaakt voor een asymmetrisch arbeidsmarktbeleid zodat er wat mogelijkheden zijn om regionale accenten te leggen. Maar je ziet dat er in de praktijk niet veel beweegt.”

“Het zal zeker niet zo zijn dat, als we erin slagen om bevoegdheden over te hevelen naar de regio’s, het probleem opgelost zal zijn. Neen, dan moet het werk nog beginnen. Ook in Vlaanderen zijn er uitdagingen waar we die bevoegdheden ten volle zullen moeten inzetten op de noden die we hebben.”

“Mochten we met specifiek beleid meer economische activiteit kunnen ontwikkelen, dan profiteren we daar allemaal van. Op basis van economische vooruitzichten denk ik dat de blokkade op federaal niveau nog gaat verslechteren. We laten veel economisch potentieel liggen en als het nog verergert, gaan we het op een bepaald moment wel beginnen te voelen.”

(Lees verder onder de video.)

Stel dat Vlaanderen onafhankelijk wordt, denkt u dat we dan meer of minder belastingen zullen moeten betalen?

“Dat wordt op dat moment een politieke keuze, maar we zullen op zijn minst de mogelijkheid hebben om minder belastingen te betalen. Als je nu kijkt binnen België, heeft Vlaanderen de grootste economische activiteiten en zijn er meer mensen aan het werk. Er is een grotere financiële draagkracht, waardoor minder belastingen zeker mogelijk zijn. Momenteel sponsort Vlaanderen eigenlijk heel België. Als we dat niet meer moeten doen, komen er heel wat middelen vrij. Die kunnen gaan naar minder belastingen, maar ook naar andere beleidskeuzes.”

Er zijn verschillende soorten belastingen: personenbelastingen, btw, inkomensbelastingen, voorheffingen… Is er een specifieke belasting waarvan u zegt: daar kunnen we onmiddellijk iets aan doen?

“België is al lang bekend om zijn zware belastingdruk op arbeid en dat geldt zowel voor Wallonië als voor Vlaanderen. Arbeid, werkgelegenheid, economische activiteit creëren heeft alleen maar positieve gevolgen. Dat zwaar gaan belasten, is geen goed idee, want zo straf je dat eigenlijk een beetje af.”

“Politici kunnen zeggen wat ze willen, maar de economische realiteit zal hen vroeg of laat wel inhalen”

“Als we fiscale capaciteit en budgettaire ruimte krijgen, zou ik dus vooral die zware belastingdruk op arbeid naar beneden willen krijgen. Op federaal vlak wordt daar al langer over gepraat, maar blijkt het moeilijk te zijn om dat erdoor te krijgen. Wanneer Vlaanderen die bevoegdheid in handen krijgt, lijkt het mij aangewezen om daarop in te zetten.”

Minder belastingen betalen is natuurlijk een goed argument voor een onafhankelijk of confederaal Vlaanderen. Kan dat ook iets opleveren voor de Brusselaar en de Waal?

“Daar zal het op korte termijn in ieder geval een moeilijk verhaal zijn. Elke verandering zal een overgangsperiode vereisen waarbij er financiële ondersteuning vanuit Vlaanderen nodig zal zijn. Maar de bedoeling is effectief, zowel voor Wallonië als voor Brussel, om economisch sterker te worden op langere termijn. Dat moet dan ook het budgettaire draagvlak voor hervormingen veroorzaken. Maar zoals Wallonië het vandaag de dag economisch doet… Als ze er alleen voor stonden, was dit allang niet meer houdbaar geweest.”

Dan is het hopen dat er daar capabele politici voor gevonden worden…

“Maar het is niet dat Wallonië spectaculaire zaken moet gaan uitvinden om zijn economische situatie te verbeteren, hoor. Je kan gewoon kijken naar de rest van Europa. Er zijn regio’s die het duidelijk beter doen op vlak van arbeidsmarkt en economisch beleid. Er zijn genoeg beproefde recepten die tot succes kunnen leiden.”

Dat is de theorie. Maar in de praktijk…

“Ja, heel veel voorstellen die logisch lijken, komen er in België niet door. De mensen in ons land stoppen bijna het vroegst ter wereld met werken. We worden ouder, er is de vergrijzing… Dat is niet houdbaar op lange termijn. Landen rondom ons hebben de pensioenleeftijd al opgetrokken en daar blijven mensen langer aan het werk. De regering-Michel heeft daarvoor een eerste stap gezet, maar er zijn – vooral aan Waalse kant – partijen die die pensioenleeftijd opnieuw willen verlagen. Dat gaat in tegen wat alle landen rondom ons doen. Wij zouden dan, vanuit een slechter startpunt, de andere richting op gaan. Dat is uiteraard niet zinvol. Politici kunnen zeggen wat ze willen, maar de economische realiteit zal hen vroeg of laat wel inhalen.”

Als econoom denkt u logisch, rationeel na. Is het dan soms niet onbegrijpelijk om te zien hoe politici reageren op bepaalde feiten en cijfers?

“Euh, ja… (lacht). Het is frustrerend om te zien dat economische analyse compleet aan de kant geschoven wordt. Over sommige zaken kan je uiteraard discussiëren, waar je de klemtonen legt, welke keuzes je maakt en dergelijke. Politici moeten ook denken aan hun achterban, aan hun kiezers. Maar als je bepaalde ideeën bekijkt die bij politici in ons land leven, of aan uitdagingen denkt die gewoon genegeerd worden, of de weerstand merkt op oplossingen die duidelijk resultaat hebben gehaald in andere landen… Dat is frustrerend, want je weet dat dat economisch niet houdbaar is.”

IMPACT TRANSFERS OP ECONOMIE

Welke impact hebben de transfers op onze economie en zou een verandering qua staatsstructuur – bijvoorbeeld een onafhankelijk Vlaanderen of een confederale structuur – daaraan iets veranderen?

“Er moet sowieso onderhandeld worden over de transfers en er moet een pad uitgetekend worden waar waarschijnlijk gezegd zal worden dat we nog een tijdje solidair willen blijven, maar niet onbeperkt. Als je gaat naar meer regionale autonomie, is het, denk ik, heel belangrijk dat dat gepaard gaat met een stuk financiële responsabiliteit. Op die manier kunnen deelstaten beloond worden voor goed beleid, of in het andere geval door een einddatum of vermindering vast te stellen aan de solidariteit. Als dit écht werkt, dan zou elke regio hiervan beter moeten worden op termijn.”

Indien er vanuit Vlaanderen minder transfers naar Wallonië gaan, zou de EU dan een rol kunnen spelen om die kleinere financiële stromen op te vangen?

“Ik denk dat dat moeilijk is. Er zijn al enkele programma’s in de EU die zwakker presterende regio’s mee ondersteunen. Daarvan komen er ook middelen richting België. Er zijn binnen Europa natuurlijk regio’s die het nog slechter doen dan Brussel en Wallonië en meer een beroep kunnen doen op die steun. Door de crisis wordt het er echter niet makkelijker op. Het zal er eerder op aankomen om meer gericht economisch beleid te voeren om de noden op te vangen, alsook de economie meer internationaal te gaan richten. Er zijn verschillende voorbeelden van regio’s in Europa waar dat gelukt is.”

Bart Van Craeynest

  • 8 december 1975
  • Hoofdeconoom Voka
  • Auteur ‘Terug naar de feiten’ (Polis)
  • Columnist De Tijd

PAL Nieuwsbrief

schrijf je gratis in

Blijf op de hoogte met onze dagelijkse nieuwsbrief




Stijn Derudder (°1980, Gent) is getrouwd, vader van 3 kinderen en is hoofdredacteur van 't Pallieterke

4 gedachten over “VIDEO. Voka-hoofdeconoom Bart Van Craeynest: “We moeten meer beleid hebben dat afgestemd is op de regio’s””

  1. In 1908 wordt Congo een Belgische kolonie. Na de Expo van 1958 eisen de Congolezen hun onafhankelijkheid op en dat geschiedt niet zonder geweld. Twee jaren later (1960) is de onafhankelijkheid een feit. Vergelijk hun onafhankelijks verhaal met de Vlaamse (politieke) losers in Vlaanderen. Boeren pesten kan de Vlaamse regering als geen ander, maar een eind maken aan het Waals-Belgisch (PS) profitariaat op de rug van de Vlaamse gemeenschap, neen dan liever knielen voor hun Waals Belgische meesters, Elio di Rupo en co. Ondertussen wordt de Vlaamse renegaat, Bart De Zever, geroemd in de krant La Libre Belgique, wegens het schofferen van de Vlaams nationalisten.

  2. Wat een hoofdeconoom nu weet te melden wist het ‘gewone’ volk al 100 jaar.
    Zulke mensen zouden ons moeten ‘besturen’ , erger moet het niet worden.
    Een hallucinante vaststelling.

  3. Een lang artikel met heel wat waarheden, maar hét struikelblok in Wallonië is de mentaliteit. Wij zijn na pensionering in Frankrijk gaan wonen en zien nu de enorme gelijkenissen tussen Frankrijk en Wallonië: een enorm zware, logge en afremmende administratie en inwoners met een “je m´en fou” mentaliteit.

Plaats een reactie

Delen