De terugkeer van Stalin

Het is ondergesneeuwd in de berichten over de oorlog in Oekraïne, maar het is zeer significant: de mensenrechtenorganisatie Memorial, die sinds 1989 (!) bestond, werd verboden enkele weken na de invasie in Oekraïne.

In de USSR zouden medewerkers van Memorial zijn aangeklaagd wegens ‘anti-Sovjetactiviteiten’. Maar Poetin pakt het subtieler aan: hij laat zijn critici veroordelen wegens misdaden van gemeen recht, meestal pedofilie of drughandel. De historicus Joeri Dmitriev, één van de medewerkers van Memorial in het door de Russen geannexeerde en gerussificeerde Karelië, had zijn leven gewijd aan het identificeren van slachtoffers van de Stalinterreur in Karelië.

Dankzij zijn gedreven speurwerk in de archieven die in de jaren ’90 waren opengesteld, en in de Karelische bossen, werden vele massagraven ontdekt, onder andere eentje van duizenden Poolse officieren en reserveofficieren die in 1940 vermoord waren. Een Karelische versie van het massagraf bij Katyn. Op vele massagraven werden gedenkstenen, monumentjes of kleine musea opgericht.

In de gevangenis

Dmitriev werd aangeklaagd wegens het bezit van kinderporno en seksueel misbruik van een pleegkind. Het meisje, intussen meerderjarig, ontkende dat zij ooit misbruikt werd en zij bleef haar stiefvader verdedigen. Dmitriev werd psychiatrisch ‘onderzocht’ in het beruchte Serbsky Instituut, waar in de USSR-periode dissidenten gek werden verklaard en opgesloten. Als intimidatie kan dat tellen…

In eerste instantie werd hij nog vrijgesproken, wat in Rusland bijna nooit gebeurt. Maar kort daarna werd hij opnieuw gearresteerd. Na een reeks processen in beroep en cassatie – in westerse termen – werd hij schuldig bevonden en veroordeeld. Toen zijn straf bijna was uitgezeten, werd er een nieuw proces bekokstoofd. Hij zit momenteel een straf uit van 15 jaar.

“Dekmantel”

Merk op dat Dmitriev alleen probeerde de waarheid over de Stalinterreur aan het licht te brengen. Anders dan sommige andere medewerkers van Memorial, hield hij zich niet bezig met mensenrechtenschendingen in het hedendaagse Rusland. De journaliste Natalie Estemirova, ook een medewerkster van Memorial, deed dat wel. Zij kreeg zelfs geen proces. Zij werd gewoon vermoord.

De vervolging van Memorial begon in 2008 met de inbeslagname van de archieven. In 2013 volgde de beschuldiging dat de groep een dekmantel was voor de activiteiten van niet nader omschreven ‘buitenlandse agenten’, een term die in het Russische taalgebruik hetzelfde betekent als ‘spionnen’. Volgens het Poetinregime is het werk van Memorial een ondermijning van “de fundamenten van de grondwettelijke orde van de Russische federatie”. Men kan daaruit alleen maar afleiden dat Poetin het stalinisme als één van die fundamenten beschouwt…

Herinneringen uitgewist

In 2017 liet de Russische Militair-Historische Vereniging, die gesticht werd door Poetin zelf, en die geleid werd door zijn minister van Cultuur, een reeks borstbeelden onthullen van heersers uit de voormalige USSR, onder wie ook Stalin. De archieven en dossiers met fiches van Stalins slachtoffers, die dankzij Memorial tenminste gedeeltelijk openbaar waren gemaakt, worden nu systematisch vernietigd. De musea die op verschillende plaatsen werden opgericht ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Stalinterreur, werden bijna allemaal gesloten en vervangen door musea ter ere van de ‘veiligheidsdiensten’, van de Tsjeka tot de KGB. In het Engels noemt men zoiets ‘adding insult to injury’.

Het is een belediging en een bespotting van de 40 miljoen mensen die door die ‘veiligheidsdiensten’ zijn vermoord. De herinnering aan de slachtoffers wordt uitgewist. De kampbewakers, de folteraars en de beulen worden nu als helden vereerd.