Crisis zonder jobverlies

Leiden de nakende recessie en de hoge loonkosten voor bedrijven tot een stijgende werkloosheid? Er waren recent wat alarmsignalen over een dalende werkzaamheidsgraad. Volgens een recente KBC-studie is er geen reden tot paniek. Er zullen banen verloren gaan, maar die werklozen kunnen de nog bestaande algemene krapte mee helpen te bestrijden. Ook zijn bedrijven minder dan bij andere crisissen geneigd mensen te ontslaan.

Sinds begin 2022 beweegt er wat op de Belgische arbeidsmarkt. Het aantal werkzoekenden begon minder snel af te nemen en sinds september komen er zelfs meer werklozen bij. De werkloosheidsgraad die begin dit jaar 5,3 procent bedroeg is gestegen naar 5,8 procent in de zomer als een gevolg van de stijgende gasprijzen, de oorlog in Oekraïne, de hoge inflatie en sterkere loonaanpassingen. En van de onzekerheid bij de bedrijven. Het resultaat is dat er minder wordt aangeworven en er meer ontslagen zijn. En dan moet de door economen voorspelde – weliswaar milde – recessie van eind 2022-23 nog beginnen.

Zitten we in een conjunctuurfase dat het aantal werklozen snel zal toenemen en er dus een heuse crisis op de arbeidsmarkt komt? Een recente studie van KBC nuanceert dat sterk. Volgens auteur Johan Van Gompel zal de werkloosheid wel toenemen richting 6,2 procent in 2023, maar daar blijft het bij. We zitten wel degelijk in een economische crisis, maar niet een crisis met massaal jobverlies.

En dat is in dit land zeldzaam gezien de macro-economische cocktail waarmee we worden geconfronteerd. Sinds de jaren ’70 kon je er je klok op gelijk zetten. Met stijgende inflatie en daaraan gekoppelde automatische loonindexering worden de brutolonen hier sneller en meer aangepast dan in de buurlanden, wat tot hogere productiekosten leidt en de Belgische bedrijven uit de markt prijst. Met jobverlies tot gevolg. Om de zoveel tijd moet dit concurrentienadeel worden opgelost door loonmatiging en zelfs indexsprongen.

‘Labour hoarding’

Maar blijkbaar is de situatie op de arbeidsmarkt niet zo ernstig. Daar zijn volgens KBC verschillende redenen voor. Het klopt weliswaar dat de vrees van de Belgen om hun baan te verliezen sinds de lente is toegenomen. En ja, er vallen al ontslagen. Soms kan het gewoon niet anders omdat sommige bedrijven omwille van de hoge energiefactuur failliet gaan. KBC-econoom Johan Van Gompel denkt echter dat deze recessie relatief mild en kort zal zijn en dus de arbeidsmarkt niet te veel door elkaar zal schudden. De energieprijzen zullen niet altijd hoog blijven, wat na verloop van tijd aan de bedrijven een zekere ademruimte geeft.

Belangrijker is dat bedrijven meer dan ooit arbeid ‘hamsteren’. ‘Labour hoarding’, noemt men dat in de wetenschappelijke literatuur. Dat werkt zo: bedrijven verwachten dat een crisis niet te lang zal aanslepen en dat er, zoals KBC schrijft, zich “snel een productieherstel zal aandienen”. Dan is het gevaarlijk om mensen af te danken als je weet dat je ze binnen zes maanden wellicht opnieuw nodig hebt. Tegen dan hebben die een andere baan en komen ze niet terug. Zeker in het huidige klimaat van nog altijd sterke krapte. Van Gompel: “Het stevige herstel na de pandemie heeft ervoor gezorgd dat er bij heel wat bedrijven te veel werk was voor het huidige personeel. Veel vacatures konden niet worden ingevuld. Een beperkte vraaguitval is dan geen reden om werknemers de deur te wijzen. De krapte impliceert bovendien dat wie goed personeel in dienst heeft, dat niet zomaar laat gaan. Het vinden en inwerken van geschikt personeel (zeker voor knelpuntberoepen) is een tijdrovende activiteit die niet altijd (het gewenste) resultaat oplevert.”

Hoogste ontslagkosten

We mogen ook niet vergeten dat België ondanks een aantal hervormingen nog altijd tot de EU-landen behoort met de hoogste ontslagkosten. Ander element is het groot aantal hogeropgeleiden. “Veelal is labour hoarding relatief meer van toepassing op hogeropgeleiden, zeker wanneer bijkomende expertise en ervaring in het bedrijf zelf zijn opgebouwd”, aldus de studie.

Laatste element: de meeste bedrijven zijn nog financieel gezond, met dank aan de steunmaatregelen tijdens de coronacrisis. De rentabiliteit en solvabiliteit staan door de hoge energiekosten onder druk, maar blijven grosso modo overeind. Er zijn voldoende middelen in kas om werknemers te betalen. Dus is er geen reden tot paniek. Al spreken economen altijd met twee woorden. Een negatiever scenario blijft volgens Van Gompel mogelijk: “Die zou zich voordoen, mocht de energiecrisis uitdiepen of langer dan verwacht aanhouden, waarbij bepaalde energie-intensieve bedrijven over de kop gaan of denken aan een definitief vertrek uit België.”