Misdaad tiert welig in Zuid-Afrika

Niet alleen loopt het moordcijfer in Zuid-Afrika jaarlijks op tot 20.000, op het vlak van georganiseerde misdaad legt het land eveneens alarmerende cijfers voor. En dat in een land waar politie en leger ondermaats zijn.

De rangorde spreekt boekdelen. Volgens het jongste verslag van de ‘Global Organized Crime Index’ staat Zuid-Afrika op het gebied van georganiseerde misdaad als eerste genoteerd in Zuidelijk Afrika, vijfde in het hele continent en komt het op de 19^de plaats (van 193 landen) op wereldvlak. Dit betekent dat het land het zelfs slechter doet dan Brazilië en Rusland. Volgens GI-TOC, het Global Initiative Against Transnational Organized Crime, zijn in Zuid-Afrika criminelen in minstens 15 sectoren actief. Daarbij gaat het niet enkel om smokkel of diefstal, maar ook om het aftroggelen van ‘beschermingsgeld’ van kleine ondernemers, tot in de zwarte woongebieden toe, alsook ontvoeringen en zelfs moord.

Uiteenlopende sectoren

Wildstropen is in Zuid-Afrika altijd al een probleem geweest. Het bekendst is de jacht op neushoorns, waarvan de hoorns in China zeer gegeerd zijn. Maar het gaat verder. Volgens de organisatie ‘Verbied Dierenhandel’ werden tussen 2015 en 2019 minstens 5.000 dieren – zelfs leeuwen en luipaarden – naar de Oost-Aziatische reus uitgevoerd. Een bekende plaag is ook de kaping van vrachtwagens en het stelen van brandstof of koperen kabels. Zo werden volgens GI-TOC in 2019-2021 20,5 miljoen liter brandstof uit de 3.800 km lange pijpleiding van Transnet (het Zuid-Afrikaanse spoor) gestolen, terwijl elektriciteitsmaatschappij Eskom in 2019-2020 71 miljoen rand (4,1 miljoen euro) uitgaf om gestolen kabels te vervangen.

En dan is er nog de mensen- en drugshandel. Onder meer worden mensen – vooral uit de landelijke gebieden en het buitenland – ertoe gedwongen in de steden te gaan werken als huisarbeiders, waarbij seks niet uitgesloten is. Tevens is het land zowel bestemming als doorvoerland van Afghaanse heroïne, die vanuit Zuid-Afrika naar Europa wordt versluisd. Terwijl ook de diefstal van wapens, zowel van particulieren als van de staat, wijdverbreid is, ook al omdat er meer dan één keer politiepersoneel zelf  bij betrokken was.

Dons van Durban

Maar het zijn vooral de taxibedrijven die overal voelarmen in de diverse misdaadsectoren hebben. Zij zijn betrokken bij de meeste sluipmoorden en er zijn ernstige geruchten dat ze heel wat te maken hebben met overvallen op bussen en treinen. Berucht zijn volgens het GI-TOC-verslag vooral de zogeheten ‘Dons van Durban’ ofte de broers Gbaca. Deze beheren niet enkel een heel taxirijk, ze zijn onaantastbaar. Pittig detail: oorspronkelijk komen de vier broers uit Nkandla, Zuma’s geboorteplaats, waar zich ook zijn omstreden wooncomplex bevindt. Ze zijn er trouwens familie van.

Politie en leger inefficiënt

Kortom, het is niet te verwonderen dat in Zuid-Afrika 1,1 miljoen mensen als veiligheidsagent actief zijn ter bescherming van staatsinstellingen, hospitalen, banken en privaat eigendom. Vaak omdat de politie (300.000 leden) zelf in vele gevallen in opspraak is gekomen of het laat afweten. Zo is er heel wat kritiek geweest op het laattijdig optreden van de ordediensten tijdens de julirellen van vorig jaar, die aan meer dan 330 mensen het leven kostten.

Tevens zijn de beschuldigingen van corruptie schering en inslag. Tegenwoordig wordt dan ook gepleit voor het inzetten van het leger. Maar ook hier wordt gesnoeid in de middelen. Gevolg: een gebrek aan brandstof zowel voor land- als luchtmacht. Niet minder dan drie op vier vliegtuigen zijn niet operationeel. Hetzelfde verhaal doet zich voor bij de helikopters, waar zelfs toestellen van onderdelen worden ontdaan om andere luchtwaardig te houden. Van de Oryx-helikopters, essentieel bij tactische of reddingsoperaties, zijn er amper 4 à 5 beschikbaar.

Maar volgens professor in de Krijgskunde (Universiteit Stellenbosch), Abel Esterhuyse, is het grootste probleem het gebrek aan bekwaamheid van de legertop. Niet alleen telt Zuid-Afrika te veel generaals (406) – 1 generaal per 184 militairen (in de VS 1 op 1.600) -, ze hebben dikwijls geen benul van praktische problemen. Daar komt nog bij dat 60 tot 80 procent van het defensiebudget naar lonen gaat. Of de voorgestelde afdanking van zo’n 3.000 personeelsleden een oplossing zal bieden, valt dus te betwijfelen.