Amper nieuwe regeringen voor 2025

In weinig landen wordt vroeger vooruitgekeken op de komende stembusslag dan in België. Het beleid of wat daarvoor moet doorgaan, wordt nu al een tijd op alle niveaus gedomineerd door electorale motieven. Maar een vroege campagne betekent daarom niet een snelle regeringsvorming. Zelfs op Vlaams niveau dreigt er na de verkiezingen van mei 2024 niet veel te bewegen tot… 2025.

Plots hebben de dagbladen in Vlaanderen het platteland ontdekt als electoraal strijdperk. Lange tijd werd het door de mainstreammedia verwaarloosd, want deftige, moderne en op de geglobaliseerde wereld gerichte mensen woonden nu eenmaal in de stad, zo was de teneur. Het rurale Vlaanderen, daar gebeurde niet veel. Het bleef ook vooral het wingewest van cd&v, al bij al een saaie partij. Neen, in Gent, Antwerpen of Leuven viel meer te beleven. Daar vechten ook politici om de macht waar journalisten meer affiniteit mee hebben. Progressieve liberalen, socialisten, groenen vooral…

Zuhal Demir

Maar sinds kort is het tij dus gekeerd. Het is gemakkelijk voorspelbaar: de komende weken en maanden zullen de reportages over ‘la Flandre profonde’ niet meer bij te houden zijn. De reden? Eén persoon: de Vlaamse minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). Eerst met het stikstofdossier en nu met het mestactieplan nummer zoveel domineert ze het Vlaamse milieudebat en gaat ze de confrontatie aan met de boeren en cd&v. En desnoods ook met Open Vld die zich namens voormalig partijvoorzitter Gwendolyn Rutten zowaar opwerpt als verdediger van de landbouwbelangen. Het is eens iets nieuws. Naar verluidt gebruikt Rutten dit om haar nationale carrière een nieuwe impuls te geven, maar dit terzijde.

Als we zowel de kranten als de politicologen mogen geloven, wordt dit dé inzet van de komende Vlaamse verkiezingen Demir en de N-VA versus het Vlaamse platteland. Wat kort door de bocht wellicht, maar men kan er niet omheen dat de N-VA-minister hier hoog spel speelt. Ze hoopt met haar aanpak een gematigd stedelijk publiek aan zich te binden en dat wordt dan de springplank naar het Vlaamse minister-presidentschap. We hebben het in deze rubriek al eerder gesteld: Demir wil bovendien appelleren op een fractie van het vroegere Volksunie-electoraat dat graag beweert “dat wij groen waren nog voor er van Agalev sprake was”.

Al is er voor die N-VA-flank natuurlijk altijd een risico aan verbonden. Het voluntarisme kan in hun gezicht ontploffen. Zo raakte vorige week bekend dat de afvaloven van Isvag in Wilrijk nog twee jaar langer mag draaien. Blijkbaar is het stikstofbad in Vlaanderen alleen ‘vol’ voor de landbouwsector, niet voor anderen. Vroeg of laat ontspoort zo’n dossier door een arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen en zit Demir in het defensief.

Weinig kans op staatshervorming

Maar voor hetzelfde geld kan Demir zich in de rol van slachtoffer plaatsen. Feit is dat ze door haar voluntarisme in de stembus wil scoren en echt doorstoten tot de absolute top van de partij, en het minister-presidentschap opeisen. Je moet daarna echter nog een coalitieregering vormen. En het risico bestaat dat er het komende anderhalf jaar zoveel wonden worden geslagen dat een coalitievorming lang zal aanslepen. Trouwens, in 2019 duurde het ook tot 1 oktober voor er een Vlaamse regering kon aantreden. Rijkelijk laat.

In 2024 zou het best kunnen dat de gesprekken nog langer duren. Om drie redenen. Ten eerste is er het wantrouwen tussen de N-VA en cd&v en Open Vld. Eén van de twee partijen zal sowieso in een coalitie – met Vooruit erbij? – moeten stappen. Ten tweede zal er sowieso een fase zijn waarin een paringsdans N-VA-Vlaams Belang zal plaatsvinden. Al is het maar om de radicale vleugel van de partij van Bart De Wever te paaien. Een derde reden waarom de Vlaamse gesprekken lang zullen aanslepen, heeft trouwens net te maken met de N-VA-voorzitter. Bij de N-VA is te horen dat de prioriteit het behouden van het ‘Schoon Verdiep’ in Antwerpen is. Dat wil zeggen: De Wever wil koste wat kost burgemeester blijven. Nu ziet het er niet zo slecht uit. De relatie met coalitiepartner Vooruit is goed. En dat maakt een coalitie zonder de N-VA moeilijker. Maar gezien de sociologische evolutie van de Scheldestad wil De Wever geen risico nemen. Als hij opnieuw burgemeester wordt, dan kan er op andere niveaus worden geschakeld. Tegen dan zijn we wel al november 2024 een aantal weken na de lokale verkiezingen, als het niet later is. Een Vlaamse regering pas met Nieuwjaar 2025? Het zou rijkelijk laat zijn, maar het is zeker niet onrealistisch.

Sowieso federale monstercoalitie

Tegen dan is er ook duidelijkheid over het mogelijk doorbreken van het cordon sanitaire met het Vlaams Belang op lokaal niveau. De verwachting is dat de partij van Tom Van Grieken via een coalitie met een lokale lijst aan de macht kan deelnemen. Maar dat zal dus niet met de N-VA zijn. Een signaal van De Wever richting PS-voorzitter Paul Magnette dat hij federaal met de PS wil praten. De N-VA-voorzitter hoopt daar nog altijd op, want volgens hem is het discours van Magnette over het verderzetten van Vivaldi en het njet tegen een staatshervorming vooral een tactiek om de eigen troepen niet zenuwachtig te maken.

Dat is een logische analyse, maar bij de N-VA moeten ze echt eens beginnen te tellen. Er zal toch ergens een tweederdemeerderheid moeten worden gevonden, tenzij men aanstuurt op een institutionele clash. Veel succes met het overtuigen van de liberalen om in zo’n project mee te stappen. Om nog maar over de groenen te zwijgen. Men kan ook praten over het overhevelen van bevoegdheden zonder de geijkte weg van lange onderhandelingen te bewandelen waarbij een tweederdemeerderheid nodig is. Alleen speelt dan een ander element dat de prioriteiten doet verschuiven. De economische schade na de energie- en inflatiecrisis zal van dien aard zijn dat een volgende federale ploeg vooral sociaaleconomische dossiers zal moeten aanpakken, onder druk van de Europese Commissie wegens de ontspoorde begroting, de verloren marktaandelen van de bedrijven en de grond die onder de industriebedrijven is weggezakt. Wat zal in 2024-25 de positie zijn van de Antwerpse chemiecluster, de tweede grootste ter wereld? Die toekomst waarborgen zal prioritair zijn voor de volgende regeringen, federaal en Vlaams. Het zal van de N-VA, als wellicht grootste Vlaamse beleidspartij, veel energie vragen. Waarom dan over een staatshervorming beginnen, zal de redenering zijn.