Toenadering Moskou-Teheran is instrument voor Iraanse ambities

“Iran is nu echt betrokken partij in de oorlog in Oekraïne”, titelde Foreign Policy enkele dagen geleden. Rusland en Iran mogen dan al een lange traditie van wantrouwen hebben, vandaag primeert het pragmatisme. De beslissing om Moskou te helpen berust op een belangrijk Iraans axioma: zolang de rivaliteit tussen Rusland en het Westen gehandhaafd kan worden, loopt men geen risico op escalaties in het Midden-Oosten. En dat verschaft de Perzen dan weer ruimte om de eigen ambities te realiseren.

Heeft de focus op een mogelijke kernbom de aandacht afgeleid van wat werkelijk het machtswapen van Iran in verschillende conflicten is geweest? Doorheen de jaren heeft Teheran een indrukwekkende drone-industrie ontwikkeld. Een belangrijk arsenaal werd aangelegd en waar nuttig en/of nodig werden ze samen met raketten het voorwerp van samenwerkingsvormen. “Drones zijn het bruggenhoofd van de Iraanse buitenlandse machtsuitoefening”, verklaarde onlangs James Rogers, een professor oorlogsstudies verbonden aan de Universiteit van Zuid-Denemarken. “Iran heeft een van de oudste drone-programma’s, en mogelijk een van de meest efficiënte ter wereld.”

Cijferwerk van een aantal onderzoeksinstituten leert ons dat sinds 2015 Iran en zijn ‘bondgenoten’ zo’n duizend drones afgevuurd hebben, wat de dood van honderden mensen veroorzaakt heeft. Van Saoedi-Arabië, over de Verenigde Arabische Emiraten tot nu ook in Oekraïne. Amerikaanse troepen werden geviseerd, Israëlische steden, maar ook de Saoedische olie-industrie en (neutrale) commerciële schepen in de Arabische Zee. Uit ander onderzoek moet dan weer blijken dat het niet tot leveringen van wapentuig beperkt bleef. Ook dronetechnologie werd verkocht aan landen als Syrië of Venezuela, ‘bevriende’ regimes zeg maar.

Energievoorziening vernietigen

In die zin kan de betrokkenheid van Iran in de oorlog in Oekraïne niet echt verbazen, ook al is ze tegelijkertijd op één punt toch uniek: nooit eerder was Iran militair rechtstreeks betrokken op het Europese continent. Ondanks alle leugenachtige ontkenningen, werd snel duidelijk dat het engagement van Teheran verder ging dan het louter verlenen van wat hand- en spandiensten. Er wordt gewag gemaakt van instructeurs actief op de Krim en ook de eerste Iraanse slachtoffers van het conflict zijn een feit. De gevolgen laten zich alvast voelen. Ondanks de successen van he Oekraïens luchtafweergeschut – ook al moet men voorzichtig blijven, want cijfers zijn nu eenmaal het ultieme propagandamiddel -, zou volgens een analyse van datzelfde Foreign Policy 40 procent van de niet-nucleaire energievoorziening van Oekraïne inmiddels met drones vernietigd zijn.

Het is eerder pragmatisme dan traditie dat Teheran ertoe brengt Moskou actief te steunen. Heel wat analisten kijken verrast op bij een dermate nauwe samenwerking. De gemeenschappelijke historiek van beide landen is er vooral een van vijandschap en wantrouwen, een moeilijke relatie dus die teruggaat naar de tsaristische tijden. Tijdens de Koude Oorlog bevonden ze zich aan de andere kant van het IJzeren Gordijn. En zelfs toen de sjah verdreven werd, noemde Khomeini de USSR simpelweg “Satan”. Toen de oorlog tegen Irak begon, steunde Moskou Bagdad, net zoals Teheran de moedjahedien hielp in Afghanistan. Achteraf verbeterden de relaties. Iran kreeg zelfs Russische steun voor zijn nucleaire avonturen, maar zoals tijdens de oorlog in Syrië is gebleken, bleef het gebrek aan vertrouwen een constante.

Strategisch uitgangspunt

De beslissing om Rusland te hulp te snellen berust op een eenvoudig uitgangspunt. Slaagt men erin de tegenstelling tussen Rusland en het Westen te bestendigen, dan creëert dat ruimte voor Teheran om de eigen regionale plannen uit te voeren. Zolang de oorlog in Oekraïne woedt, wil het Westen – lees: de VS – geen escalatie in het Midden-Oosten. En dat geeft dan weer tijd en ruimte om het kernprogramma verder af te werken en die begeerde bom succesvol in elkaar te vijzen. Israël zou maar wat graag ingrijpen. Maar de kans dat Tel Aviv dit ook daadwerkelijk doet zonder Amerikaans groen licht is ontzettend klein. Er is een bepaalde stroming in politiek Iran die ijvert voor een oriëntering van het land richting Azië. Dat Iran inmiddels toetrad tot de Euraziatische Economische Unie en de Shanghai Cooperation Organisation is geen toeval. Defensie blijkt een belangrijk onderdeel van deze, zeg maar, ‘Ostbindung’ te zijn. Vandaag al stelt men vast dat onderdelen voor de drone- en raketindustrie uit Iran (en andere Aziatische landen) komen. En die worden dan weer uitgevoerd, naar Rusland in het bijzonder de laatste weken. Teheran hoopt alvast op wederkerigheid en zou graag op zijn beurt Russisch materiaal aanschaffen, te beginnen met jachtvliegtuigen om zijn verouderde vloot te vervangen. Experts menen dat het vertrouwen om hiertoe te komen op dit moment onvoldoende aanwezig is. Nu ja, menig expert was er ook rotsvast van overtuigd dat Rusland Oekraïne nooit ging aanvallen…