Xi en Biden: De opvoering, het scenario en de beoordeling

Het is een prikkelende oefening de recente ontmoeting van Amerikaans president Biden en zijn Chinese evenknie Xi als een toneelstuk te beoordelen. Er is hetgeen zich op de bühne afspeelt, maar ook alles wat errond gebeurde en gebeurt. Er wordt een scenario geschreven dat duchtig gerepeteerd wordt. En na de opvoering volgt de beoordeling door recensenten van wie hun oordeel soms sterk kan verschillen.

De G20-top in Indonesië was de bühne waarop het allemaal moest gebeuren. Het werd de eerste fysieke ontmoeting sinds Biden president werd, maar beide kennen elkaar. Zo’n tien jaar geleden toen hij in zijn hoedanigheid van vicepresident naar Peking reisde, leerde hij Xi kennen, weliswaar in een andere ‘setting’en context. Inmiddels zijn de Amerikaans-Chinese relaties bekeken over een periode van vier decennia tot een historisch dieptepunt gedaald.

Aanvankelijk ging het gesprek in Bali twee uur duren, het werden er uiteindelijk drie. Taiwan, Rusland en de economische concurrentie werden naar verluidt allemaal behandeld. Volgens diplomatieke bronnen had Xi ettelijke uren in de voorbereiding van dit gesprek gestopt. Welke argumenten ter verdediging van de Chinese positie ten aanzien van Taiwan kunnen het best uitgespeeld worden? En op welke manier brengen we ze aan?

Om de kostbare tijd zo efficiënt mogelijk te gebruiken, gingen Xi en Biden akkoord om simultaanvertaling te gebruiken. Dit loopt nu eenmaal vlotter dan wanneer een tolk telkens in de andere taal herhaalt wat net gezegd is. Uiteindelijk werden na afloop wat kiekjes geschoten, officiële communiqués werden uitgestuurd en, zoals te verwachten viel, kende de Chinese mededelingen een scherpere teneur dan de Amerikaanse. Toen viel het doek.

Scenario en repetitie

De ontmoeting was niet mogelijk zonder stevig scenario en dito repetities. Enkele dagen voor het treffen van de Chinese en Amerikaanse leiders, vond in New York een ontmoeting plaats tussen ‘zakelijke’ hoogwaardigheidsbekleders van beide landen. Het was een vergadering, zo benadrukt men, waar Xi zijn volle toestemming voor gaf. Een dergelijke bijeenkomst is tekenend voor de ‘backchanneldiplomatie’ die maanden geleden al aan het draaien ging.

De relatie tussen Peking en Washington zat volledig klem na het bezoek van toen nog voorzitster van het Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi aan het omstreden Taiwan. Woest begonnen de Chinezen communicatielijnen en samenwerkingen te boycotten. Net zoals de Amerikaanse ambassadeur helemaal geïsoleerd werd. Maar de entourage van het Witte Huis slaagde er dan weer wel in een dialoog met de Chinese ambassadeur in Washington te behouden. Dat werd de basis voor meer, onder andere contacten via denktanks en economische middens. Het leidde tot een ontmoeting van de twee ministers van Buitenlandse Zaken in september.

Beoordeling

Hoe luiden nu de recensies? Pas over enkele maanden zal blijken of de ontmoeting werkelijk voor een kentering gezorgd heeft. Formeel is er slechts één tastbaar resultaat: de belofte de communicatielijnen open te houden. Op een redelijke termijn zou ook buitenlandminister Blinken een bezoek aan China brengen.

Punt is ook dat de gesprekken permanent door het dossier Taiwan overschaduwd werden. Tegenover Bidens sussende verklaring “geen conflict te willen”, stond een erg principiële Xi die stelde dat vrede in de straat van Taiwan en de idee van Taiwanese onafhankelijkheid “onverzoenbaar als water en vuur zijn”. Optimisten in de Amerikaanse diplomatie lieten officieus weten niet de indruk te hebben dat China op korte termijn Taiwan zal binnenvallen. Anderen wijzen er dan op dat Xi vooral tijd nodig heeft om het een en ander in orde te brengen. Hij wil vooral niet geïsoleerd raken op het internationale toneel, wat een zekere inschikkelijkheid verklaart.

Er zijn binnenlandse onrusten, de oorlog in Oekraïne en vooral de relatie met Rusland die hij op termijn als onontbeerlijk ziet. Taiwan aanvallen zou te veel van het goede dreigen te worden. Tenzij hij daar net een nationalistische bliksemafleider van maakt.