Israël is een verdeeld land

Toen mijn docente Hebreeuws een van mijn teksten corrigeerde waarin ik mijn bewondering voor Darwin uitte, was zij zeer verbaasd: “Hoezo? Ge zijt toch een gelovige christen? Ofwel gelooft ge in de Bijbel of ofwel in de evolutieleer. Die twee gaan toch niet samen?” Uit ons gesprek bleek dat dat in Israël, anders dat in het postchristelijke Westen, inderdaad niet samengaat.

Er gaapt een diepe kloof tussen enerzijds de moderne, seculiere Joden en anderzijds de conservatieve Orthodoxe Joden, zelfs in die mate dat een normale dialoog nog maar nauwelijks mogelijk is. Seculieren en gelovigen wonen meestal in verschillende wijken. Ze kennen elkaar zelfs niet als buren. Het wederzijdse onbegrip is vrijwel totaal. Voor de seculieren is alle geloof bijgeloof. Voor de religieuzen is alles wat seculier is waardeloos: wereldse muziek, wereldse literatuur, wereldse kennis… Allemaal nutteloos.

Culturele wortels

Ondanks mijn sterke identificatie met het jodendom zou ik mij in geen van beide werelden thuis voelen. Niet in het seculiere, mondaine, in mijn ogen decadente Tel Aviv -dat op Nice of Cannes lijkt -, maar ook niet in het religieuze Jeruzalem. Religieuze leiders mogen niet meezwemmen met de stroom van doorgeslagen secularisme, egalitarisme en materialisme. De Katholieke Kerk is daarin véél te ver meegegaan, en men ziet het resultaat.

Maar als kinderen en jongeren in streng orthodoxe families worden opgevoed zonder enige kennis over de seculiere wereld, dan is er ook iets mis. Men moét niet in de Verlichting, de evolutieleer of de schoonheid van muziek en beeldende kunsten geloven, maar men moet wel weten dat ze bestaan. Men moet de ‘talen’ ervan leren. En het wordt nog gevaarlijker als jongeren helemaal niets leren over seksualiteit. Nee, dat moet niet ontaarden in propaganda voor homoseksualiteit of transgenderisme. Maar jongeren moeten wel weten dat die dingen bestáán. Omgekeerd moeten seculiere Joden niet in God of de onsterfelijke ziel geloven, maar zij zouden die begrippen wel moeten kennen en begrijpen, minstens goed genoeg om met hun gelovige landgenoten te kunnen dialogeren. Joden die niets meer van joodse religie begrijpen, zijn even cultureel ontworteld als Europeanen die niets meer van het christendom weten.

Bij ons is Gerard Bodifée een brugfiguur tussen religie en wetenschap. Ook Jordan Peterson vervult zo’n brugfunctie. Vele Vlamingen hebben voor zichzelf een leefbaar compromis tussen beide werelden gevonden. Zij hebben Darwin en de oerknal op een of andere manier intellectueel verzoend met de Bijbel. Of zij zijn niet meer gelovig in de religieuze zin van het woord, maar ze zijn nog wel cultuurchristenen, die de tradities, de familiewaarden en de ethiek van het christendom niet overboord willen gooien. Maar zo’n tussenposities zijn in Israël héél zeldzaam.

Geboortecijfers

Op het eerste gezicht lijken de orthodoxe Israëli’s een hopeloos achterhoedegevecht te voeren. De verworvenheden van de moderniteit zijn onloochenbaar, nietwaar? Ja, ja. Tot men naar de geboortecijfers kijkt. Israël is het enige westerse land waar de geboortecijfers ver boven het vervangingsniveau liggen: het geboortecijfer bij de joodse Israëli’s ligt even hoog als bij de Arabische. Maar dat is uitsluitend te danken aan de kinderrijke gezinnen van de orthodoxe Joden. De seculiere Joden hebben hetzelfde demografische probleem als wij.

Op een of andere manier is samen met de religieuze overtuigingen ook het toekomstperspectief verloren gegaan, het transgenerationele perspectief, dat vroeger wel bestond, en dat mensen automatisch aanzette om niet alleen in hun eigen leven te investeren, maar ook in de toekomst, in een gezin met kinderen. De kloof tussen religie en secularisme in Israël, met de gevaarlijke politieke tweespalt die daaruit groeit, zou ook ons aan het denken moeten zetten. De tegenstellingen in Europa zijn kleiner. Maar de relatieve positie van de gelovigen is er veel en veel zwakker…