Bozar viert het 250ste geboortejaar van Ludwig van Beethoven met een grootse tentoonstelling. “Hotel Beethoven” is geen historische expo. Ze wil vooral tonen dat de erfenis van de vernieuwende componist tot vandaag blijft doorklinken.
Ludwig van Beethoven (1770-1827) is een invloedrijk componist die altijd weer nieuwe generaties artiesten heeft geïnspireerd. Een gigantische tijdslijn, te zien op weg naar de eigenlijke tentoonstelling, illustreert dat overvloedig. Ze begint in 1712, toen in Mechelen kapelmeester Louis van Beethoven werd geboren, de grootvader van Ludwig. Leven en werk van de componist zijn er verzameld, maar er is veel meer. Er volgt een indrukwekkende lijst met jaartallen waarin Beethoven weerklinkt. Zo vond in 1902 de succesvolle expo “Secession Wien XIV” plaats met als blikvanger de grote “Beethoven Frieze” van Gustave Klimt. In 1956 scoorde Chuck Berry een wereldhit met “Roll over Beethoven”. In 1972 is in de film “A Clockwork Orang” van Stanley Kubrick een elektronisch gearrangeerde versie van Beethovens negende symfonie te horen. In 1976 wandelt John Travolta in de film “Saturday Night Fever” een discotheek binnen op de tonen van “A Fifth of Beethoven” van Walter Murphy. In 1985 kiest de Europese Unie “Ode an die Freude”, in een arrangement van Herbert von Karajan, als officiële hymne. Het is een bijna eindeloze stoet van data met Beethoven als sterartiest.
Beeld van de componist
De expo opent met een mooie zaal met portretten van Beethoven. Het beroemdst is het portret, in 1820 geschilderd door Joseph Karl Stieler die een nors kijkende, getormenteerde componist vereeuwigde. Emile-Antoine Bourdelle maakte einde negentiende, begin twintigste eeuw een reeks bronzen bustes van Beethoven, boordevol pathos en monumentale kracht. Heel andere indrukken van Beethoven zijn te vinden in de werken van Andy Warhol en John Baldessari. Die laatste verwijst met “Beethovens trompet (met oor)” naar het gehoorverlies van de componist. Beethoven werd langzaam doof. De impact hiervan op de man zelf en op zijn muziek krijgt uiteraard aandacht op de expo: in brieven van Beethoven aan zijn arts en met diverse toestellen, zoals een replica van de piano met een hoorkast die Beethoven in 1817 liet bouwen.
Hotelkamers
De tentoonstelling in Bozar is een bezoek aan hotelkamers, verbonden door een gang met sfeervolle lichtjes en stoffen behang. Elke kamer belicht een bepaald aspect van Beethovens erfenis. De focus ligt op de manier waarop kunstenaars vroeger en nu naar hem keken. Een mooi voorbeeld is Katie Paterson. Deze Ierse kunstenares zette de “Mondscheinsonate” om in morse en stuurde ze via radiosignalen naar de maan, die de signalen vervormd terugkaatste naar de aarde. Deze aarde-maan-aarde-versie uit 2007 wordt op een piano gespeeld, met de originele partituur van de sonate erbij. Zo wordt op de expo aan de hand van historische documenten de band met Beethoven steeds bewaard.
Beethoven schreef negen symfonieën en tientallen sonates, maar slechts één opera. “Fidelio” uit 1805 is een aanklacht tegen tirannie en speelt zich voor een groot deel af in een gevangenis. Het Amerikaanse gezelschap Heartbeat Opera transformeerde de opera naar de Verenigde Staten en werkte samen met honderd gedetineerden. Een aangrijpend hoogtepunt van de uitvoering is de koorzang door de gevangenen, die weerklinkt op de tentoonstelling.
Tentoonstelling Hotel Beethoven, nog t.e.m. 14 februari 2021, Bozar, Brussel, www.bozar.be.
