Er zijn verschillende redenen om iemand te gijzelen. Voor geld, dat spreekt. Of voor een ruil zoals Iran het doet. De praktijk zit stevig ingebakken in het DNA van het regime in Teheran. En met het nodige succes. Men vergeet het vaak, maar het trieste lot van de aan de VUB verbonden dokter Djalali is geen unicum en kadert in een breder verhaal.
Het is eens wat anders dan een vrederechter die een burenruzie beslecht: een Amerikaanse rechtbank veroordeelde Iran tot 180 miljoen dollar euro voor de gijzeling van een Amerikaans journalist. De man was correspondent voor The Washington Post in Teheran toen hij in 2014 gearresteerd werd. In 2016 kwam hij vrij. De motivering voor het vonnis was duidelijk: diets maken aan Iran dat een dergelijke praktijk not done was. Uiteraard niet, jammer genoeg verandert dit of andere vonnissen niets aan de zaak. Dat geld zal nooit betaald worden en zeker geen invloed hebben op de gijzeldiplomatie die tot het DNA van het regime is gaan behoren. Daarvoor rendeert die net iets te veel.
Mensen ontvoeren om er geld voor te krijgen is van alle tijden. Zelfs Miguel de Cervantès, auteur van Don Quichot mocht het ervaren toen hij in 1575 door moslimzeerovers gevangengenomen werd. Hij werd als slaaf verkocht en raakte pas na vijf jaar weer vrij toen zijn ouders de nodige deviezen op tafel legde. Maar laten we niet afdwalen en terug naar Iran, voor wie het in essentie niet om geld draait.
Open schuld
Het is een praktijk waar het land zich de voorbije jaren wel vaker aan heeft bezondigd: mensen ontvoeren, veelal met de dubbele nationaliteit, niet om er aan te verdienen, maar om hen als hefboom voor een ruil te gebruiken. In regel gaat het dan om Iraniërs die in een of ander (Westers) land gevangen zitten, geen kruimeldieven voor alle duidelijkheid. Human Rights Watch en soortgelijke organisaties hebben weet van zo’n 14 gevallen, ook al gaat men ervan uit dat het er nog wat meer zijn die men om begrijpelijke redenen uit de aandacht tracht te houden.
Op dat lijstje staan enkele Britten met de dubbele nationaliteit. Zij worden gekoppeld aan een nog openstaande schuld van Londen. Ooit werden tanks besteld én ervoor betaald, het regime wisselde en de levering stopte. Nog steeds loopt een rechtszaak rond de kwestie, ook al werden de Britten via arbitrage in 2008 al in het ongelijk gesteld. Nu ja, het zal je worst wezen als je zit te brommen in een Perzische kerker.
Dokter Djalali
En dan heb je die onfortuinlijke Zweeds-Iraanse arts met VUB-connecties die al vier jaar opgesloten zit. Uiteraard wordt zijn lot gekoppeld aan dat proces in Antwerpen waarin nu een stevige uitspraak is gevallen. Teheran maakte eerder al duidelijk hier stof voor een regeling in te zien. De rechtbank wees het regime in haar vonnis met de vinger, justitie sloot enig akkoord uit en dat was het dan. We kunnen maar hopen dat Dr. Djalali zijn waarde als pasmunt kan bewaren, met onze excuses als dit iets te cynisch klinkt.
Het blijft een moeilijke afweging, zo’n deals. Principes staan tegenover pragmatisme; een schuldige uitleveren in ruil voor een onschuldig mensenleven. In deze wordt voor de eerste lijn gekozen. Eerbaar en verdedigbaar, maar zal men er ook de gevolgen over de hele lijn van dragen? Naar verluidt heeft VUB-rector Pauwels de kwestie bij Joe Biden aangekaart. Hopelijk maakt dit meer indruk dan toen het Vlaams parlement in een resolutie het Irak-beleid van Bush afkeurde.
