Een wetenschappelijke theorie wordt pas aanvaard, als hij proefondervindelijk is bevestigd en als hij een mogelijke verklaring biedt voor iets dat anders onbegrijpelijk is. Dat is een minimumvereiste. Maar zo’n theorie wordt pas echt volwassen als hij ook voorspellingen kan doen, die blijken te kloppen.
Sterrenkundigen kunnen bijna feilloos de cycli van zon- en maansverduisteringen voorspellen. In de medische wereld gaat dat niet zo feilloos, maar men kan wel met vrij grote zekerheid voorspellen dat roken de kansen op longkanker aanzienlijk vergroot. Men kan redelijk goed voorspellen welke antibiotica tegen welke bacterieziekten ingezet kunnen worden en hoe groot de overlevingskansen zijn van iemand die een bypass of een harttransplantatie krijgt. Maar van de voorspellingen van Marx bleek niets te kloppen, en dat blijkt al duidelijk uit de negentiende eeuw.
De sociale wantoestanden en de ellende van de arbeiders in de beginperiode van de Industriële Revolutie waren inderdaad verschrikkelijk. De tegenstellingen tussen rijk en arm waren schrijnend. Maar ging het echt van kwaad naar erger, zoals Marx beweerde? Stevende die samenleving van proletariërs en uitbuiters – in zijn termen – onvermijdelijk op een revolutie af? Op beide punten zat Marx er flagrant naast. De landen waar de Industriële Revolutie haar grootste triomfen beleefde waren, ongeveer in volgorde, Groot-Brittannië, België, de Duitse staten, Frankrijk en de Verenigde Staten. Marx had die landen op het oog toen hij het Communistische Manifest en Das Kapital schreef. Maar daar is die revolutie nooit gekomen. Wel in Rusland en in China waar het grootste onopgeloste probleem niet de industrialisering was, maar het grootgrondbezit. We zullen later uitvoerig op beide landen terugkomen.
