Jihadistisch geweld dagelijkse realiteit in Mozambique

Sinds 2017 wordt het overwegend christelijke Mozambique geterroriseerd door jihadisten, zo blijkt uit een documentaire van BBC Africa.

De terroristen laten in de documentaire een bloedig spoor na; hoofden en ledematen worden van de lichamen van hun slachtoffers afgehakt en achtergelaten om op de grond te liggen rotten. Ook huizen en benodigdheden om te overleven worden verwoest. De programmamakers tonen de resten van een kerk die in 2019 nog volop werkzaam was, met wekelijkse samenkomsten. Maar in april 2020 werd de kerk aangevallen en vernield. Volgens sommige getuigenissen werd ook een Jezusbeeld in de kerk onthoofd. Zeven maanden later volgde een tweede aanslag, deze was nog verwoestender.

De aanslagen nemen met het jaar toe. In 2018 waren het er 81 in 2019 waren er 176 aanslagen, vorig jaar, in 2020, werden er 414 gemeld en dit jaar van januari tot april al 81 aanslagen. De meeste van deze aanslagen worden niet door de pers gemeld. In maart dit jaar was er een aanslag in Palma op een gasboring project dat wel wereldwijd werd opgepikt. Andere Afrikaanse landen stuurden legereenheden naar Mozambique in de strijd tegen de terreurgroepen. Destijds liet de regering van Mozambique weten niet te weten wie de aanslagen pleegt.

Opkomst al-Shabaab

De overheid heeft al jaren weet van het groeiende jihadisme in het land. Het zou begonnen zijn in Mocímboa da Praia, vlakbij de grens met Tanzania, in oktober 2017 toen er meerdere aanvallen op politiebureaus werden gedaan op een dag. De aanslagplegers, die even waren gestopt door de politie, keerden terug in 2020. “De volgende keer dat wij zullen komen, laten we niets of niemand heel. Zelfs geen kinderen.” Op de achtergrond is ‘Alahu Akhbar’ te horen. De jihadisten keerden 3 maanden later terug en vertelden de dorpelingen alles mee te nemen en weg te gaan. Een vrouw vertelt hoe haar beide kinderen door de terreurgroep werden meegenomen. Maar lang voor 2017 waren er al signalen dat de situatie steeds meer gespannen raakte.

De overheid van Mozambique heeft hier volgens experten niet adequaat op gereageerd. Al in 2015 zou de burgemeester van Mocímboa da Praia verslag hebben gedaan dat er een groep was, genaamd al-Shabaab, die jongeren rekruteerde in de regio en dat dit een dreiging was voor de vrede en stabiliteit. De burgemeester was niet de enige. In 2016 vertelde een lokale schoolleider aan een radiostation dat hij bemerkte dat er minder jongens naar school kwamen. De hoofdonderwijzer weet dit aan een lokale islamitische groep die de jongens vertelde dat onderwijs volgen overbodig was. In hetzelfde jaar waarschuwde een lokale imam de moslimraad aldaar ook al voor radicalisering en rekrutering. Kinderen zouden leren niet naar school te moeten gaan en met hun schoenen aan te bidden. De lokale autoriteiten werden gewaarschuwd, maar een duidelijk beleid tegen opkomend jihadisme was er niet. De regering wilde niet reageren op vragen van de BBC of zij eerder de opkomst van jihadisten had kunnen stoppen.

De BBC zegt bewijs te hebben dat de jihadisten gijzelaars hielden in Mocímboa. Zij spraken met drie van hen die wisten te ontkomen, een getuige vertelt: “Ik werd meegenomen en naar een soort warenhuis gebracht waar ongeveer 2000 mensen waren. Kinderen van 7, 8 jaar oud, tienermeisjes en jongens in de pubertijd, maar ook ouderen en mensen van mijn eigen leeftijd. Onderling werd niet met elkaar gesproken. Wanneer vrouwen naar Mocímboa worden gebracht, vertelt een vrouwelijke overlevende, worden zij eerst als slaven behandeld; zij moeten water halen, koken en worden zelfs meegenomen voor militaire trainingen. Daarna moeten zij trouwen met de leden van al-Shabaab. Wanneer ze terugkomen van deze trainingen dragen zij een boerka. Kinderen dragen militaire kledij en hebben wapens zoals de AK-47. Dit zijn meestal niet hun eigen kinderen, maar ontvoerde jongens.

Motief

Volgens de autoriteiten in Mozambique weten zij niet door wie dit geweld wordt gepleegd of waarom zij dit doen. Maar de mensen die in het geterroriseerde gebied Cabo Delgado wonen, vertellen een heel ander verhaal: “De islamitische terreurorganisatie Al-Shabab zit hierachter. Wanneer zij komen (de terroristen) gebruiken ze altijd hetzelfde codewoord. Wanneer je Alahu Akhbar hoort, ren je liever hard weg. Als je dat niet doet, zullen ze je neersteken. Als je een meisje bent, nemen ze je mee om met een van hen te trouwen.”

Geweerschoten en oorlogskreten zijn de afgelopen vier jaar de norm geworden in de noordelijke provincie. Exacte getallen doden of gewonden die de afgelopen jaren vielen zijn er niet. Wel is bekend dat honderdduizenden ontheemd zijn geraakt, op de vlucht voor het geweld. Sommigen wetenschappers denken dat de jihadisten kwaad zijn dat er buitenlandse bedrijven zijn die de meeste winst genereren uit de gaswinning in het land. De jihadisten zijn echter duidelijk: “Vergis jullie niet, wij vechten niet voor winst in deze wereld. Dit gaat niet over gas. Wij worden niet door de president of iemand anders gesteund. Wij worden alleen gesteund door Allah.”

IS

Cabo Delgado in het noorden van Mozambique, is een overwegend door moslims bewoonde provincie. De terreurorganisatie al-Shabaab die daar de scepter zwaait, heeft geen connectie met al-Shabaab uit Somalië, maar is gelieerd aan IS. Ze wordt ook wel Ansar al-Soenna, IS-Mozambique of Ahlu al-Soenna wal-Jamaah (ASJ) genoemd.

De getuigen vertellen dat een van de jihadisten veranderde nadat hij in een islamitische madrassa de Koran bestudeerde, een andere zou hen verteld hebben dat dit (de islam) de juiste religie is voor iedereen. Volgens wetenschapper en publicist Salvador Forquilha is er bij al-Shabaab in Mozambique niet een duidelijke leider, zoals bijvoorbeeld bij terreurorganisaties als Boko Haram in Nigeria. De jihadisten dragen om hun hoofden een bandana waarop de islamitische geloofsgetuigenis staat. Op andere beelden is te zien dat zij de zwarte vlag dragen die ook door ISIS werd gebruikt. Die vlag heeft een vergelijkbare tekst.

Welke band er precies is met ISIS is vooralsnog onduidelijk, maar in juni 2019 schreef ISIS zelf dat ‘kalifaatsoldaten het leger van Mozambique hadden weerstaan.’ In 2020 stond op de voorpagina van het propagandablaadje van ISIS dat soldaten van het kalifaat de controle hadden in Mocímboa da Praia. De aanslag op Palma van maart dit jaar werd door ISIS opgeëist. Forquilha zegt dat er een religieuze motivatie is, maar dat er meer is dan alleen de connectie met ISIS. Er moet volgens hem ook rekening gehouden worden met een meer lokale achtergrond van al-Shabaab in Mozambique. Zo zouden de jihadisten bijvoorbeeld de regering van Mozambique haten, in een video die de BBC in handen heeft, wordt deze met varkens vergeleken. Door het opkomende geweld van jihadisme in Mozambique, staat het land sinds kort voor het eerst in de ranglijst christenvervolging van Open Doors op de 45e plaats.