In de komische serie ‘Only Fools and Horses’ – dit jaar door de Britten verkozen als het beste tv-programma aller tijden – vertelt straatveger Trigger fier dat hij al 20 jaar dezelfde bezem gebruikt, maar dat hij de borstelkop wel al 17 keer heeft moeten vervangen en de steel al 14 keer. Die mop is niet origineel. In Frankrijk kent men de uitdrukking ‘le couteau de Jeannot’, verwijzend naar een komedie uit de 17e eeuw waarin een domoor opschept over de levensduur van zijn mes, waarvan hij wel al drie keer het lemmet en twee keer het handvat heeft moeten vervangen.
Achter de grap schuilt een eeuwenoude filosofische discussie. Heraclitus en Plato stelden zich al de vraag hoeveel een identiteit kan veranderen en toch dezelfde identiteit blijven. Het begrip ‘schip van Theseus’ kennen we van Plutarchus. Hij vertelt dat het schip van Theseus – een legendarische Griekse held – door de Atheners werd bewaard, maar dat omwille van slijtage en rotting na een tijd ongeveer alle onderdelen waren vervangen. Is het dan nog wel het schip van Theseus?
De echte Da Vinci
In november overwoog ik naar een concert van 10CC te gaan, in de hoop de groep toch een keer te zien voor de leden definitief met pensioen gaan. Tot mijn ontgoocheling bleek de huidige bezetting nog slechts één van de oorspronkelijke leden te bevatten. Was het dan nog wel 10CC waarnaar ik ging kijken? Er zijn zelfs rockgroepen, zoals Thin Lizzy en Lynyrd Skynyrd, waar de bezetting doorheen de tijd volledig is vervangen.
Het schip van Theseus is een bekend probleem voor kunstrestaurateurs en herstellers van historische gebouwen. Het oorspronkelijke schilderij van het Laatste Avondmaal van Da Vinci is al naar schatting voor 80 procent het werk van restaurateurs. Is de 16e-eeuwse kopie die in de abdij van Tongerlo hangt dan al niet meer Da Vinci dan wat overblijft van het oorspronkelijke werk?
Het schip van Theseus stelt ook pertinente vragen over onze menselijke identiteit. Is de 58-jarige ik nog wel dezelfde persoon als de 18-jarige ik? De paradox van Theseus is al eeuwen voer voor filosofen.
Natuurlijk niet want elke 7 jaar is men qua lichamscellen een “nieuw mens” eigenlijk een “gereviseerde” !