Het onevenwicht van Haidt
Psycholoog Jonathan Haidt steunde bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2004 de campagne van Democraat John Kerry. Die verloor toen tegen Republikein George W. Bush. Voor Haidt was dit de aanleiding om studies te verrichten naar de psychologie van linkse en rechtse kiezers, oorspronkelijk met het oogmerk om de Democratische Partij te helpen.
In één van zijn studies liet hij 2.000 mensen vragenlijsten invullen, niet over politieke maar over morele kwesties. In één derde van de gevallen werd hen gevraagd om de vragenlijst eerlijk in te vullen. In een ander derde werd hen gevraagd zich in de plaats te stellen van iemand met rechtse politieke overtuigingen. In nog een ander derde moesten ze zich in de plaats stellen van iemand met linkse opvattingen.
De resultaten waren duidelijk. Rechtse Amerikanen waren goed in staat om te voorspellen hoe hun linkse tegenhangers de morele vragenlijst zouden invullen, maar het omgekeerde was niet het geval. Hoe linkser de proefpersoon, hoe slechter hij zich kon verplaatsen in het rechtvaardigheidsgevoel van rechtse Amerikanen.
Het onevenwicht in de verdraagzaamheid
De resultaten zouden in Europa niet anders zijn. Links plaatst zich in heel wat politieke discussies op een positie van morele superioriteit, vooral omdat links het rechtvaardigheidsgevoel van rechts onderschat. Neem bijvoorbeeld de mensensmokkel over de Middellandse Zee. Links zal stellen dat het onze morele plicht is om schepen met overstekers naar Europa te halen om ze daar hulp te bieden. Rechts zal meer een beroep doen op realisme door erop te wijzen dat onze samenleving kapotgaat aan ongecontroleerde immigratie en dat het helpen van illegale overstekers de mensensmokkel alleen maar aanmoedigt. Rechts begrijpt wat links moreel aandrijft, maar links zal rechts in deze kwestie verdenken van morele onverschilligheid, egoïsme of racisme.
Haidt denkt dat het onevenwicht ervoor zorgt dat rechts gemakkelijker verkiezingen wint, omdat het beter de opvattingen van de kiezers kan inschatten. Helaas heeft het een ander onevenwicht tot gevolg: links is minder verdraagzaam voor rechts dan rechts voor links. Rechts denkt dat links zich slechts vergist. Links denkt dat rechts kwaadaardig is.
Variant die ik al jaren hanteer: rechts denkt dat links gek is, links denkt dat rechts slecht is. Een gek wil je helpen, een slechterik wil je straffen.