Vier jaar na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 hebben 563 gemeenteraadsleden hun mandaat niet opgenomen. Daarnaast namen nog eens 331 anderen ontslag. “Velen hebben het gevoel dat ze te weinig impact hebben”, reageert Vlaams Parlementslid Brecht Warnez (cd&v), die de cijfers opvroeg.
Al in 2021 was er sprake van een 270-tal gemeenteraadsleden die er de brui aan gaven, naast de 563 die hun mandaat nooit hebben opgenomen. Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers, die de cijfers toen al als problematisch beschouwde, kondigde destijds aan een werkgroep op te richten, samen met de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten (VVSG). Onder andere het statuut van gemeenteraadsleden dient daar besproken te worden.
Gebrek aan impact
Een gebrek aan impact en de moeilijke combinatie van gezin, werk en de gemeenteraad geven de meeste (ex-)gemeenteraadsleden aan als redenen om te stoppen. “Het is frustrerend om in je vrije tijd urenlang met een dossier bezig te zijn, om het dan in de gemeenteraad na vijf minuten van tafel geveegd te zien worden”, aldus Johnny Ceyssens, die negen jaar lang in de gemeenteraad heeft gezeteld voor Groen in Lummen. “Ik kon het op den duur niet opbrengen.”
Op een totaal van 7.359 gemeenteraadsleden heeft nu al 12 procent ontslag genomen. Een deel van hen is door parlementslid Warnez ook bevraagd. “De verloning wordt nauwelijks als reden gegeven”, vertelt hij. “De drie belangrijkste redenen zijn: te weinig tijd, te weinig impact en te weinig ondersteuning.”
Om het tij te keren en meer gemeenteraadsleden aan boord te houden, stelt Warnez onder meer voor om hen maandelijks twee tot vier dagen politiek verlof te geven, afhankelijk van de grootte van de gemeente. Dat systeem bestaat nu al voor ambtenaren, maar dat wil hij uitbreiden.
Het probleem is het despotisme van de partijtoppen, zeker wat betreft de traditionele partijen (dus ook NVA). Een kleine gemeente is echter niet altijd gediend met wat de partijtop voorschrijft. In een democratie hoort iemand die in het parlement zetelt of als schepen fungeert eerst en vooral tenminste “verkozen” te zijn, ttz een zeker aantal stemmen achter zijn of haar naam te hebben. Dan zou ze moeten in eer en geweten, buiten de partijlijn om kunnen beslissen over bepaalde thema’s, en die moeten kunnen afwijkend van wat de partijtop eist, inspelende op een specifieke lokale situatie. Zo zijn bij Ovld destijds Margriet Hermans en JM De Decker moeten opstappen omdat ze er een eigen mening op nahielden. Thans doet Valerie Van Peel, nochtans één van de weinige integere politici, dit nu bij NVA. Natuurlijk zijn er krijtlijnen waartussen moet blijven gekleurd worden, anders heeft de partij geen uitstraling of deontologie meer, zoals bv negationisme die onherroepelijk bij elke partij tot ontslag moet dienen. Een partijleider moet zijn taak als het waken over uitspattingen waarmaken maar mag geen eisen stellen of opleggen aan zijn mandatarissen. Bepaalde rode lijnen, die partijpolitiek overstijgen, mogen niet overschreden worden. Maar zolang de particratie heerst in dit land, zal er nooit sprake zijn van een echte democratie.
De meesten van hen gaan in de politiek omdat ze zien dat daar poen te pakken is. Na enkele jaren beseffen ze dan dat je om poen te pakken ofwel familie ofwel een zeer goede vriend moet zijn van een beperkt groepje van politiekers. En dan haken ze af! Logisch!
Moest men nu op lokaal vlak geen regionale of federale partijen meer onder hun naam laten opkomen, zou dit dan geen betere lokale verankering kunnen zijn? Ik weet het ook niet zeker, maar beschouw mijn commentaar als een proefballonetje voor verdere discussie.